Działalność nierejestrowana – korzyści i obowiązki

Prawo przedsiębiorców. 

Działalność nierejestrowaną może założyć wyłącznie osoba fizyczna, która spełnia określone warunki. Mogą ją prowadzić:  
- osoby, które nie prowadziły wcześniej działalności gospodarczej przez ostatnie 5 lat, 
- osoby, które nie mają obowiązku rejestrowania działalności w innym charakterze (np. działalność rolnicza),
- osoby, które nie przekroczą wyznaczonego limitu przychodów, a ich działalność nie wiąże się z obowiązkiem posiadania specjalnych koncesji czy zezwoleń.

W ramach działalności nierejestrowanej można świadczyć różnorodne usługi, pod warunkiem, że nie wymagają one specjalnych zezwoleń ani licencji. To m.in.: 
- usługi artystyczne – np. wykonywanie obrazów, projektowanie grafik, tworzenie rękodzieła, występy muzyczne,
- usługi rzemieślnicze – naprawy, drobne prace budowlane, usługi tapicerskie,
- usługi edukacyjne – np. korepetycje, kursy on-line, nauka gry na instrumentach,
- usługi techniczne – naprawa drobnych urządzeń, komputerów, sprzętu elektronicznego, 
- usługi transportowe – przewozy osób lub towarów na małą skalę, np. przeprowadzki, transport rzeczy.

Działalność nierejestrowana, nawet jeśli ma wszystkie kluczowe cechy działalności gospodarczej, to wyjątkowo nie jest traktowana jak działalność gospodarcza, pod warunkiem, że uzyskane przychody nie przekroczą w żadnym miesiącu 75% minimalnego wynagrodzenia brutto. Od 1 lipca 2024 r.  miesięczny limit przychodów dla działalności nierejestrowanej wynosił 3 225 zł brutto.  Od 1 stycznia 2025 r. wzrosło minimalne wynagrodzenie  brutto do kwoty 4 666 zł, więc limit ten wzrósł do  3 499,50 zł brutto miesięcznie. 

Prowadząc działalność nierejestrowaną, jeżeli przekroczymy limit przychodu w dowolnym miesiącu, to w ciągu 7 dni trzeba obowiązkowo zarejestrować (w CEIDG i urzędzie skarbowym) taką działalność jako działalność gospodarczą ze wszystkimi tego konsekwencjami.
Przychody z działalności nierejestrowanej rozlicza się w zeznaniu rocznym PIT-36. Jest tam dodatkowa rubryka „działalność nierejestrowana”, w której wykazuje się przychody, koszty, dochód. Zeznanie można złożyć w formie: papierowej i elektronicznej. Zeznanie podatkowe składamy od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Uzyskiwanie przychodów z działalności nierejestrowanej nie pozbawia możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem. 

Na potrzeby rozliczeń z urzędem skarbowym przychodem z działalności nierejestrowanej są pieniądze i wartości pieniężne otrzymane lub postawione do twojej dyspozycji w roku kalendarzowym oraz wartość otrzymanych świadczeń: w naturze i innych nieodpłatnych. Do przychodu nie zalicza się wartości towarów, które zostały ci zwrócone oraz udzielonych bonifikat i skont (czyli obniżek za uregulowanie płatności przed terminem).
W zeznaniu rocznym można odliczyć koszty, które zostały poniesione w związku z wykonywaną działalnością, na przykład zakup surowców do produkcji wyrobów. Koszty te powinny być udokumentowane, dlatego należy przechowywać wszystkie dowody zakupów. Najlepiej, jeśli na tych dowodach będą podane twoje imię, nazwisko czy miejsce zamieszkania. Koszty uzyskania przychodów rozpoznajesz kasowo, tj. w dacie, gdy rzeczywiście poniesiesz wydatek (dokonasz zapłaty). 

Działalność nierejestrowana to następujące korzyści:
- nie musisz zgłaszać działalności w ewidencji przedsiębiorców – CEIDG, urzędzie skarbowym  i GUS (nie będziesz potrzebować numerów identyfikacyjnych NIP i REGON),
- nie płacisz składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ani ubezpieczenie zdrowotne z tytułu działalności gospodarczej, 
- nie musisz płacić comiesięcznych zaliczek na podatek, 
- nie musisz płacić podatku VAT – obejmuje cię zwolnienie podmiotowe, bo przychody z działalności nierejestrowanej nie przekroczą 200 tys. zł w skali roku, chyba że sprzedajesz towary bądź usługi wymagające rejestracji do VAT już od pierwszej sprzedaży,
- nie musisz prowadzić skomplikowanej księgowości, tylko uproszczoną ewidencję sprzedaży.

Działalność nierejestrowana niesie za sobą wiele korzyści, ale należy pamiętać też o obowiązkach. Od momentu podjęcia działalności nierejestrowanej masz obowiązek:
- prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży,
- rozliczać przychody z działalności nierejestrowanej (po odliczeniu kosztów) w zeznaniu rocznym PIT-36, 
- wystawiać faktury lub rachunki na żądanie kupującego, które powinny zawierać co najmniej: numer kolejny, datę wystawienia, dane sprzedawcy i nabywcy, nazwę usługi oraz kwotę do zapłaty, 
- przestrzegać praw konsumenta, w tym prawa do odstąpienia w terminie 14 dni od umowy zawartej na odległość i realizować obowiązki związane z reklamacją, zwrotem czy naprawą.

Wraz z początkiem nowego roku, doszło do podwyższenia składek na ubezpieczenia społeczne dla przedsiębiorców. Rosnące zobowiązania wobec ZUS sprawiają, że coraz więcej osób decyduje się na prowadzenie działalności nierejestrowanej, która jest znacznie mniej kosztowna.