Jednostkowe koszty eksploatacji sprzętu rolniczego

Dokładna ocena zasadności zakupu np. ciągnika określonej klasy uciągu i mocy wymaga pogłębionej analizy ekonomicznej. W tym przypadku należy wziąć pod uwagę między innymi takie zmienne, jak: zwięzłość gleby, rozłóg gospodarstwa, rodzaj upraw oraz dostosowanie ciągników do posiadanego przez gospodarstwo zestawu maszyn, w tym ich rodzaju i zapotrzebowania ich na siłę pociągową. 

Dzięki wyliczeniu własnych jednostkowych kosztów eksploatacji przy określonym wykorzystaniu rocznym i określonym okresie użytkowania rolnik ma możliwość zastanowienia się, czy utrzymanie maszyny i ciągnika oraz wykorzystanie go tylko we własnym gospodarstwie jest ekonomicznie uzasadnione. Pozwoli mu też ocenić, czy utrzymanie danej maszyny nie obciąża gospodarstwa zbyt dużymi kosztami mechanizacji i da odpowiedź na pytanie, czy powinien zwiększyć roczne wykorzystanie maszyny (przez świadczenie sąsiedzkich usług), aby obniżyć jednostkowe koszty eksploatacji. Ponadto jednostkowe koszty eksploatacji maszyn i ciągników powinny mieć dla rolników (zarówno usługobiorców, jak i usługodawców) istotne znaczenie ze względu na to, że mogą być pomocne przy określaniu wartości świadczonych usług.

Metodyka liczenia

W tabeli 1 przedstawiono zasadnicze elementy metodyki liczenia kosztów eksploatacji ciągników, a w tabeli 2 sposób wyliczenia kosztów jednostkowych dla czynności wykonywanych zestawem złożonym z ciągnika i odpowiedniego sprzętu współpracującego z ciągnikiem. 

Przedstawione obliczenia umożliwią dokonanie wyliczeń we własnym zakresie kosztów eksploatacji poszczególnych ciągników, maszyn i narzędzi w przypadku zmian cen oraz wykonanie obliczeń dla sprzętu, który nie został uwzględniony w tym opracowaniu.

Ponieważ liczba ciągników znajdujących się na wyposażeniu poszczególnych gospodarstw zależy przede wszystkim od powierzchni użytków rolnych tych gospodarstw, Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie opracował zestaw wskaźników typowego wyposażenia gospodarstw w ciągniki (tabela 3). 

Kluczem do tego, aby zmniejszyć jednostkowe koszty eksploatacji, jest utrzymywanie w gospodarstwie tylko takiego sprzętu, który jest dostosowany do jego wielkości i produkcji, co pozwoli na optymalne jego wykorzystanie.

Dane przyjęte do obliczeń

• Cena maszyny (Cm w zł) - tzw. odtworzeniowa wartość maszyny, przyjmowana według aktualnego poziomu cen na rynku. Stanowi ona podstawę do obliczenia kosztów eksploatacji sprzętu rolniczego niezależnie od tego, czy maszyna jest nowa, czy używana od dłuższego czasu.
• Zdolność przerobowa maszyny (Th w h) - określa założoną przez producenta maszyny zdolność maszyny do wykonywania określonej ilości pracy w całym okresie jej trwania, dla przeciętnych warunków pracy oraz przy założeniu właściwego przechowywania, konserwacji i przeprowadzania bieżących napraw tej maszyny.
• Okres użytkowania (T w latach) - przewidywany okres użytkowania maszyny od daty jej zakupu aż do momentu jej złomowania.
• Wykorzystanie roczne (Wr w h/rok) - ilość pracy, jaką wykonuje określona maszyna w ciągu roku (w gospodarstwie właściciela maszyny oraz w usługach).
• Wskaźnik kosztu napraw (Kn w % Cm) - określa procentowy udział kosztów napraw w stosunku do ceny maszyny (jej wartości odtworzeniowej), jakie należy ponieść na utrzymanie maszyny w pełnej sprawności do pracy, w całym okresie użytkowania.
• Koszt amortyzacji (Ka w zł/rok, Ka = Cm/T) - wartość tego kosztu wynika z rozłożenia ceny maszyny (jej wartości odtworzeniowej) na lata jej użytkowania.
• Koszt garażowania (Kg w zł/rok, Kg = 0,02 x Cm) - obejmuje koszt amortyzacji i koszt napraw garażu, wiaty i innych pomieszczeń, w których przechowywana jest maszyna. Oblicza się go w stosunku rocznym, jako 2% od wartości odtworzeniowej maszyn Cm.
• Koszt ubezpieczenia (Kub w zł/rok) - jest uwzględniony w kalkulacji kosztów eksploatacji wg obowiązujących aktualnie stawek.
• Koszt eksploatacji maszyny (Ke w zł/rok) - koszty eksploatacji maszyny ponoszone przez rolnika w ciągu roku.
• Jednostkowy koszt eksploatacji (Ke w zł/h) - w przeliczeniu na 1 h wykonywanej pracy. Oblicza się, dzieląc koszt eksploatacji maszyny Ke (w zł/rok) przez wykorzystanie roczne maszyny.
• Koszt napraw (Kn) - iloczyn wykorzystania rocznego (Wr), wskaźnika kosztów napraw (kn) i ceny ciągnika, maszyny, narzędzia (C) odniesionego do jego przewidywanego okresu eksploatacji (Th = przewidywany okres użytkowania T x wykorzystanie roczne Wr). Kn = Wr x kn x C/Th
• Koszt paliwa (Kp) - iloczyn przeciętnego zużycia paliwa (Zp) przez ciągnik, maszynę oraz ceny paliwa (Cp). Mnożnik 1,2 uwzględnia wartość zużytych smarów oraz olejów. Kp = 1,2 x Zp x Cp

Tabela 1. Jednostkowe koszty eksploatacji ciągników rolniczych

Tabela 2. Jednostkowe koszty eksploatacji zestawów złożonych (ciągnik+sprzęt)

Źródło: obliczenia własne

Tabela 3. Zalecane wskaźniki wyposażenia gospodarstw w ciągniki w zależności od areału użytków rolnych (wielkości orientacyjne)

Zenona Samborska Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. LODR prowadzi doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mające na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.Realizacja zadań uwzględnia kierunki rozwoju wyznaczone w regionalnych i lokalnych programach rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, ustalonych przez właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego.   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj