Mieszanki strączkowo-zbożowe w rolnictwie ekologicznym

Wymagania glebowe 

Na glebach kompleksu pszennego dobrego, zbożowo-pastewnego mocnego oraz żytniego bardzo dobrego zaleca się uprawę mieszanek pszenicy bądź jęczmienia z ogólnoużytkowymi odmianami grochu. Mające mniejsze wymagania glebowe odmiany grochu pastewnego z jęczmieniem lub owsem oraz mieszanki łubinu wąskolistnego z pszenżytem jarym można wysiewać na kompleksach żytnim bardzo dobrym, żytnim dobrym czy pszennym wadliwym. Gleby słabszych kompleksów – żytniego słabego, zbożowo-pastewnego słabego, żytniego dobrego o słabszej kulturze są odpowiednie do uprawy owsa z łubinem żółtym. Ta ostatnia mieszanka ma praktycznie największe znaczenie w naszym rolnictwie ekologicznym, gdzie w gospodarstwach przeważają grunty słabe i bardzo słabe. Nie należy jej jednak wysiewać na gruntach bardzo żyznych lub podmokłych, bo wtedy okres wegetacji strączkowych wydłuża się, dojrzewają one po zbożach, co może powodować wyleganie i podgniwanie roślin. 

Stanowisko w zmianowaniu

Mieszanki strączkowo-zbożowe zwykle są uprawiane po zbożach w 3.-4. roku po oborniku, ale tutaj składnikiem mieszanki nie powinien być gatunek zboża uprawiany w poprzednim roku. W tym wypadku korzystna będzie po zbożach uprawa międzyplonu ścierniskowego na przyoranie, jednak nie powinna być to roślina z grupy bobowatych. Wartość stanowiska po mieszance zależy w dużym stopniu od udziału w niej rośliny strączkowej.

Uprawa roli 

Uprawę roli uzależnia się od rodzaju przedplonu. Po zbożach należy wykonać możliwie szybko podorywkę lub kultywatorowanie, a potem bronowanie. Orka przedzimowa powinna być średniej głębokości, a pole pozostawione na zimowe mrozy w ostrej skibie. Jeśli przedplonami były rośliny późno schodzące z pola, uprawa jesienna zostaje ograniczona tylko do orki przedzimowej.

Wiosenną uprawę należy rozpocząć możliwie wcześnie. Wykonuje się ją płycej niż przy uprawie strączkowych w czystym siewie. Ważne jest ograniczenie strat wody z gleby, ponieważ strączkowe już w okresie kiełkowania mają na nią duże zapotrzebowanie. Staranna uprawa ułatwi zbiór skłonnych do wylegania mieszanek. Zastosowanie agregatu uprawowego daje tutaj bardzo dobre rezultaty.

Wymagania pokarmowe

Głównie od potrzeb uprawianych w mieszance gatunków zależą wymagania pokarmowe. Dobrze mieć aktualne wyniki badań gleby. Jej odczyn zbliżony do obojętnego wymagany jest dla grochu, pszenicy i jęczmienia, lekko kwaśny – dla łubinu żółtego, wąskolistnego oraz pszenżyta. Przy zbyt niskim pH wapnowanie należy przeprowadzić zaraz po zbiorze rośliny przedplonowej, a przed podorywką. 

Lista dopuszczonych do stosowania w rolnictwie nawozów znajduje się na stronie internetowej Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (www.iung.pulawy.pl). Na glebach mocniejszych nawozy fosforowe i potasowe zaleca się wysiać pod orkę przedzimową. Natomiast na glebach lżejszych, ze względu na możliwość wymywania potasu, nawożenie lepiej wykonać wiosną. 

Dobór komponentów

Przy uprawie mieszanek strączkowo-zbożowych na nasiona udział strączkowych w wysiewanej masie powinien wynosić 40-50%, większy może być przy uprawie na zieloną masę. Przy uprawie na nasiona wzrost udziału strączkowych w wysiewanej masie powoduje wprawdzie większy ich udział w plonie, ale jednocześnie następuje spadek plonowania całej mieszanki. Obniżenie plonowania całej mieszanki obserwuje się już przy udziale strączkowych powyżej 60%. 

Siew

Kiedy tylko warunki wilgotnościowe umożliwią przygotowanie gleby, powinien być wykonany siew, czyli możliwie wcześnie. Przy dostatecznej wilgotności i dostępie powietrza nasiona zaczynają kiełkować już przy 1-2 stopni C. Młode rośliny mogą przetrwać temperatury do -6 stopni C, ale optymalnie do wzrostu i rozwoju potrzebują 13-18 stopni C. 

Bardzo ważne jest ustalenie ilości nasion do siewu osobno dla poszczególnych gatunków – orientacyjne dane przedstawione są w tabelach. Pomocne jest zaprawienie nasion strączkowych Nitraginą. Zaleca się wykonać próbę kręconą siewnika (po sporządzeniu mieszanki siewnej). Właściwa głębokość siewu wynosi ok. 3-4 cm dla mieszanek z grochem i ok. 2-3 cm dla mieszanek z łubinami – są to zatem głębokości pośrednie między wymaganiami zbóż i strączkowych. Zalecana jest stosunkowo wąska rozstawa rzędów, ok. 12-15 cm, która przyczyni się do ograniczenia zachwaszczenia.

Ilość wysiewu ziarna zbóż jarych i nasion grochu w mieszankach dwu- lub trójskładnikowych [kg/ha]

Ilość wysiewu ziarna zbóż jarych i nasion łubinu (wąskolistnego lub żółtego) w mieszankach dwu- lub trójskładnikowych [kg/ha]

Zagrożenie patogenami 

Zbiór nasion

Parametry pracy zespołów roboczych kombajnu zbożowego przygotowanego do zbioru grochu