Brodawczakowatość zwierząt - kosmetyczna przypadłość czy choroba?

Przyczyny 

Za wystąpienie choroby odpowiedzialny jest onkogenny wirus brodawczakowatości z rodziny Papillomaviridae. Jego nośnikami są zwierzęta z objawami choroby, jak również zwierzęta zakażone podklinicznie (zarażone, lecz bez objawów). Przenoszony jest przez muchy, wszy oraz krycie naturalne, elementy wyposażenia obory i pastwiska (np.: łańcuchy, powrozy, kubki udojowe, szczotki), czynności zootechniczne (np.: dekornizacja, kolczykowanie, korekcja racic) oraz zabiegi weterynaryjne. Ważną drogę zakażenia stanowią uszkodzenia skóry. Nie muszą to być rozległe rany, wystarczy, że dojdzie do otarć lub podrażnień, np. o elementy stanowiska, powrozy. Żywienie niedoborowe (mikroelementy, witaminy), brak odpowiedniej higieny środowiska oraz higieny podczas doju są czynnikami, które predysponują do zakażeń. Najbardziej podatne na zachorowanie są zwierzęta młode o niewykształconej odporności oraz po przebyciu ciężkich schorzeń. Nasilenie występowania choroby przypada na jesień i zimę, kiedy ma miejsce zmniejszona ekspozycja zwierząt na słońce, duża wilgotność powietrza i ściółki oraz monotonna dieta. 

Charakterystyka choroby

Po czterech tygodniach od wniknięcia wirusa do organizmu dochodzi do powstawania zmian. Brodawki po 1-3-miesięcznym okresie rozwoju zanikają i w kolejnych 12 miesiącach nie pozostawiają blizn. Dzieje się tak dzięki nabieraniu odporności immunologicznej, która utrzymuje się przez kolejne 3-4 lata. Wtórne zakażenie okolicy brodawki może powodować ropienie i wydłużać okres zdrowienia do 18 miesięcy. W zależności od typu wirusa zmiany przybierają różną postać – od ledwo widocznych na owłosionej skórze guzków do tworów o kształcie i strukturze przypominającej kalafior. Brodawczak może powstawać z każdego rodzaju nabłonka, tj.: jedno- lub wielowarstwowego, płaskiego, cylindrycznego, rzęskowego i przejściowego. Charakteryzuje się równomiernym rozrostem komórek nabłonkowych, tkanki łącznej oraz naczyń krwionośnych. Brodawki rosną powoli i nie naciekają na podłoża. Duże unaczynienie zmiany powoduje, iż podczas urazów mechanicznych może wystąpić obfite krwawienie. Brodawczak jest uznany za nowotwór niezłośliwy, lecz w niektórych narządach może złośliwieć lub nawracać, szczególnie w krtani i drogach moczowych. Zmiany najczęściej spotykane są na skórze głowy, szyi, podbrzusza, nóg, krocza i wymienia; początkowo miękkie ulegają stwardnieniu w wyniku rogowacenia naskórka. Brodawczyca atakuje również błony śluzowe takich narządów, jak: jama ustna, przełyk, krtań, przedżołądki, pęcherz moczowy, prącie, pochwa oraz spojówki oka.

Profilaktyka i leczenie

Profilaktyka polega na kwarantannie zwierząt zakupionych i na niewprowadzaniu zwierząt z widocznymi objawami do stada lub ich odizolowaniu. Uzupełnienie pasz w sole mineralne oraz witaminy i zwalczanie owadów w oborze zmniejsza wystąpienie zachorowania zwierząt. Sprzęty i puste obory należy poddać odkażeniu i czyszczeniu, np.: roztworem zasady sodowej, formaliny lub gotowymi preparatami do dezynfekcji. 

Stosowanie środków wirusobójczych wspomaga leczenie zmian. W ofercie dostępne są preparaty handlowe zawierające wyciąg z glistnika jaskółczego ziela, nanokoloidów srebra, miedzi oraz ekstraktu propolisu, które przyspieszają leczenie. Podczas dużego nasilenia choroby w stadzie zalecane jest stosowanie swoistej dla danej obory autoszczepionki, która zostaje sporządzona ze świeżej tkanki brodawczaków. Szczepieniu poddaje się chore zwierzęta (skrócenie trwania choroby do 2 miesięcy) oraz profilaktycznie cielęta.

Hodowcy traktują brodawczakowatość jako przejściową, kosmetyczną przypadłość, lecz zdarza się, że choroba wymaga specjalistycznej terapii, przyżegania termicznego czy chemicznego (koagulacji zmienionej patologicznie tkanki) oraz usuwania chirurgicznego. Wymrażanie zmian stymuluje układ odpornościowy i przyspiesza samowyleczenie. Najbardziej problematyczne są zmiany na wymieniu i strzykach, które przy dużym nasileniu mogą utrudnić lub nawet uniemożliwić dój. 

Zapobieganie

Diagnoza brodawczakowatości jest łatwa do wstępnego rozpoznania. Zapobieganie – domena hodowcy – polega na odpowiednim poziomie higieny w oborze, izolacji stada, odkażaniu środowiska oraz sprzętu używanego do obsługi zwierząt. Jeśli zmiany chorobowe są nieliczne, nie wymagają od hodowcy ingerencji. Brodawczak jest bardziej dolegliwością kosmetyczną, która najczęściej zostaje zwalczona przez układ odpornościowy zwierzęcia bez utraty jego wartości. Zmiany mnogie lub utrudniające dój powinny być leczone, ale to już domena lekarzy weterynarii.