KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych

WYSZUKIWARKA

Potencjał wytwórczy gospodarstw rolniczych a ich dochody

Opublikowano 13.07.2018 r.
Rolnicy z pewnością zastanawiają się nad przyszłością swoich gospodarstw i warunkami życia rodziny. Szukają odpowiedzi na pytania, od czego to zależy? Pytają m.in., w jakim stopniu potencjał wytwórczy gospodarstwa rolniczego warunkuje jego dochody? Jak poziom uzyskiwanych dochodów wpływa na inwestycje i przez to determinuje możliwości rozwojowe gospodarstwa? Wreszcie wiele osób przed podjęciem życiowej decyzji może stawiać bardzo wymagające pytanie: jaki potencjał gospodarstwa rolnego daje młodym ludziom szanse na przyzwoity poziom życia?

Potencjał wytwórczy dawniej i dziś

Dawniej potencjał wytwórczy gospodarstw rolniczych dobrze charakteryzowała wielkość obszarowa. Ilość i jakość ziemi decydowała o wynikach. W miarę różnicowania się sposobów i kierunków produkcji znaczenia nabiera wielkość produkcji, która w niektórych typach rolniczych gospodarstw mniej zależy od obszaru, a bardziej od przetwarzania pozyskiwanych z zewnątrz środków produkcji (np. pasz). Potencjał wytwórczy bywa też charakteryzowany liczbą osób pracujących, wielkością stada zwierząt, wartością majątku czy wielkością ekonomiczną.

Wielkość ekonomiczna, będąca jednym z podstawowych kryteriów klasyfikacji gospodarstw rolniczych w UE, bazuje na tzw. standardowej wartości produkcji, tj. średniej z 5 lat wartości produkcji dla danego produktu w danym regionie. Powierzchnia upraw i liczba zwierząt w gospodarstwie pomnożona przez wskaźniki standardowej produkcji daje wielkość ekonomiczną, która najpełniej opisuje potencjał wytwórczy oraz organizację produkcji z perspektywy wyników gospodarowania. 
Często też przyjmuje się, że produkcja rolnicza jest funkcją angażowania czterech czynników wytwórczych, tj. ziemi, pracy wykonawczej, kapitału oraz pracy zarządczej (organizacji).

Ekonomiści przyjmują, że celem prowadzenia gospodarstwa rolniczego jest uzyskiwanie wysokich i nie ulegających gwałtownym wahaniom z roku na rok dochodów, rozumianych jako różnica wartości produkcji i kosztów.

Schemat obliczania dochodu w rodzinnym gospodarstwie rolniczym według standardu unijnego (FADN) jest bardziej złożony.

Od wartości produkcji (roślinnej, zwierzęcej i in.) należy odjąć koszty bezpośrednie (np. materiału siewnego, nawozów, środków ochrony roślin, pasz) i ogólnogospodarczych (np. paliw, części zamiennych) oraz skorygować o saldo dopłat i podatków do działalności operacyjnej, aby wyliczyć wartość dodaną brutto (GVA). Wielu rolników styka się z tą kategorią ekonomiczną przygotowując wnioski w ramach projektów unijnych. Po odjęciu amortyzacji wyliczamy wartość dodaną netto, z której musimy opłacić koszty czynników zewnętrznych (odsetki, czynsze dzierżawne, koszty pracy najemnej). Po korekcie o saldo dopłat i podatków do działalności inwestycyjnej otrzymujemy dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego.

Wyliczenia

Wypracowany dochód wraz z amortyzacją (ten niepieniężny umowny koszt zużycia środków trwałych pozostaje w dyspozycji zarządzającego) jest rozdysponowywany na umowną opłatę pracy własnej i spłatę rat kredytów, a pozostająca reszta to nadwyżka na samofinansowanie inwestycji. Rozdysponowanie funduszy na dom i inwestycje w gospodarstwie jest suwerenną decyzją rodziny, jednak przy trwale niskich dochodach może brakować środków na chociaż minimalny standard życia, nie mówiąc o inwestycjach.
 


Tab. 1. Wybrane charakterystyki potencjału wytwórczego a poziom dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego na osobę pracy własnej (SE430) w zależności od wielkości ekonomicznej (ES) w regionie FADN 790 Wielkopolska i Śląsk  w latach 2010-2015

Rok

Liczba reprezentowanych gospodarstw

Wielkość ekonomiczna

[Euro]

Pracujący ogółem [osób przelicz. AWU]

Pow. użytków rolnych UR [ha]

Liczba zwierząt przelicz. [szt. LU]

Wartość aktywów

[tys. zł]

Dochód z rodzin. gosp. rolnego

[tys. zł/osobę]

SYS02

SE005

SE010

SE025

SE080

SE436

SE430

Bardzo małe (2 000<=Euro<8 000) ES_1

2010

48 100

6 296,56

1,24

8,57

3,68

142,47

12,56

2011

48 100

6 102,19

1,23

8,72

3,60

170,16

12,27

2012

48 101

6 182,75

1,26

9,15

3,47

175,49

11,49

2013

45 120

6 578,35

1,17

8,26

2,45

152,15

9,75

2014

45 121

6 540,00

1,17

7,86

2,36

367,18

7,86

2015

45 120

6 645,72

1,13

8,60

2,40

389,46

6,05

Małe (8 000<=Euro<25 000) ES_2

2010

82 740

15 180,36

1,58

15,75

10,71

264,69

20,27

2011

82 750

15 109,69

1,59

15,81

10,64

314,26

21,80

2012

82 741

15 104,81

1,59

16,22

10,76

337,19

23,60

2013

72 771

16 783,69

1,53

15,08

9,00

327,76

18,13

2014

72 780

16 718,63

1,50

14,97

8,96

632,00

17,07

2015

72 780

16 875,42

1,49

15,07

9,23

654,26

16,45

Średnio-małe (25 000<=Euro<50 000) ES_3

2010

30 290

36 341,99

1,91

30,07

26,87

547,65

42,51

2011

30 291

36 374,77

1,93

30,20

26,71

650,68

44,59

2012

30 290

36 161,45

1,90

30,65

26,70

685,12

47,22

2013

32 181

36 479,12

1,86

26,18

22,99

614,74

35,69

2014

32 180

36 894,36

1,85

25,85

23,29

1 143,39

33,50

2015

32 180

36 639,52

1,83

25,83

23,26

1 165,85

34,27

Średnio-duże (50 000<=Euro<100 000) ES_4

2010

10 010

68 406,89

2,32

50,65

48,71

968,07

70,33

2011

10 011

68 590,78

2,38

50,35

48,80

1 138,38

81,61

2012

10 010

69 292,46

2,40

52,22

49,84

1 203,68

85,80

2013

14 331

70 140,92

2,29

44,72

43,55

1 117,16

66,79

2014

14 330

69 961,71

2,26

44,08

43,69

1 903,26

62,68

2015

14 330

70 535,54

2,24

44,05

43,82

1 948,82

52,49

Duże (100 000<=Euro<500 000) ES_5

2010

4 010

170 885,62

4,36

129,22

106,29

2 189,55

165,95

2011

4 020

172 493,18

4,54

136,28

105,69

2 596,16

182,13

2012

4 010

170 549,33

4,47

137,66

104,78

2 795,70

192,19

2013

6 141

173 965,99

3,93

101,31

97,86

2 515,84

188,57

2014

6 140

183 168,35

4,49

101,06

99,90

3 924,80

164,12

2015

6 141

182 308,25

4,52

105,08

95,62

3 962,42

137,94

Bardzo duże (Euro>= 500 000) ES_6

2010

650

1 733 368,34

58,75

1 486,14

1 004,21

20 302,10

301,61

2011

650

1 555 622,84

55,99

1 380,78

965,71

19 649,96

212,61

2012

650

1 519 475,56

52,61

1 234,04

1 000,86

20 481,94

318,55

2013

850

2 438 613,18

63,24

1 726,43

1 476,88

33 797,81

290,07

2014

841

1 232 473,11

33,48

1 000,45

626,43

16 810,95

643,82

2015

851

1 227 930,34

34,24

981,60

650,70

17 544,85

715,11

Źródło: oblicz. własne na podst. FADN 2017, SzerCzas-FADN_REG-WAZ-FADN-UE-NORM_20170810. 
Tryb dostępu: http://fadn.pl/publikacje/szeregi-czasowe/#kotwica_szerczas, data dostępu 14.09.2017 r.

Poziom dochodu na osobę pełnozatrudnioną rodziny powyżej przeciętnego wynagrodzenia netto w gospodarce narodowej w latach 2010–2015 zapewniały gospodarstwa z trzech największych klas (ES_6, ES_5, ES_4). W gospodarstwach z klasy trzeciej (ES_3) dochód na osobę od 2013 r. zrównał się z wynagrodzeniami w gospodarce i dalej malał, podczas, gdy te ostatnie systematycznie rosły. Gospodarstwa tej grupy użytkowały 26–30 ha użytków rolnych (UR), utrzymywały 23–27 szt. przeliczeniowych zwierząt (LU) i systematycznie zwiększały wartość aktywów z ok. 550 tys. do 1 167 tys. zł. Niestety, ich dochody po 2012 r. uległy załamaniu. Należy przypuszczać, że w kolejnych latach gospodarstwa te będą za małe, aby zapewnić wystarczające dochody. Wobec obserwowanych procesów, prawdopodobnie graniczną wielkość potencjału wytwórczego pozwalającą na parytetowe dochody reprezentuje dzisiaj czwarta klasa wielkości (ES_4) (ok. 45 ha UR, 44 szt. LU i niecałe 2 mln zł wartości aktywów).

Należy zawsze pamiętać o przestrodze ekonomisty rolnego i działacza społecznego okresu międzywojennego prof. Stefana Moszczeńskiego – Nie ma tak dobrych warunków produkcji rolniczej, w których zły zarządzający uzyskałby dobre wyniki. 

 

 

kontakt1.jpg

dr inż. Tadeusz Sobczyński

Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie

Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.

 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

POWIĄZANE TEMATY:dochody gospodarstw rolnych
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO