Potencjał wytwórczy gospodarstw rolniczych a ich dochody

Potencjał wytwórczy dawniej i dziś

Dawniej potencjał wytwórczy gospodarstw rolniczych dobrze charakteryzowała wielkość obszarowa. Ilość i jakość ziemi decydowała o wynikach. W miarę różnicowania się sposobów i kierunków produkcji znaczenia nabiera wielkość produkcji, która w niektórych typach rolniczych gospodarstw mniej zależy od obszaru, a bardziej od przetwarzania pozyskiwanych z zewnątrz środków produkcji (np. pasz). Potencjał wytwórczy bywa też charakteryzowany liczbą osób pracujących, wielkością stada zwierząt, wartością majątku czy wielkością ekonomiczną.

Wielkość ekonomiczna, będąca jednym z podstawowych kryteriów klasyfikacji gospodarstw rolniczych w UE, bazuje na tzw. standardowej wartości produkcji, tj. średniej z 5 lat wartości produkcji dla danego produktu w danym regionie. Powierzchnia upraw i liczba zwierząt w gospodarstwie pomnożona przez wskaźniki standardowej produkcji daje wielkość ekonomiczną, która najpełniej opisuje potencjał wytwórczy oraz organizację produkcji z perspektywy wyników gospodarowania. 
Często też przyjmuje się, że produkcja rolnicza jest funkcją angażowania czterech czynników wytwórczych, tj. ziemi, pracy wykonawczej, kapitału oraz pracy zarządczej (organizacji).

Ekonomiści przyjmują, że celem prowadzenia gospodarstwa rolniczego jest uzyskiwanie wysokich i nie ulegających gwałtownym wahaniom z roku na rok dochodów, rozumianych jako różnica wartości produkcji i kosztów.

Schemat obliczania dochodu w rodzinnym gospodarstwie rolniczym według standardu unijnego (FADN) jest bardziej złożony.

Od wartości produkcji (roślinnej, zwierzęcej i in.) należy odjąć koszty bezpośrednie (np. materiału siewnego, nawozów, środków ochrony roślin, pasz) i ogólnogospodarczych (np. paliw, części zamiennych) oraz skorygować o saldo dopłat i podatków do działalności operacyjnej, aby wyliczyć wartość dodaną brutto (GVA). Wielu rolników styka się z tą kategorią ekonomiczną przygotowując wnioski w ramach projektów unijnych. Po odjęciu amortyzacji wyliczamy wartość dodaną netto, z której musimy opłacić koszty czynników zewnętrznych (odsetki, czynsze dzierżawne, koszty pracy najemnej). Po korekcie o saldo dopłat i podatków do działalności inwestycyjnej otrzymujemy dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego.

Wyliczenia

Wypracowany dochód wraz z amortyzacją (ten niepieniężny umowny koszt zużycia środków trwałych pozostaje w dyspozycji zarządzającego) jest rozdysponowywany na umowną opłatę pracy własnej i spłatę rat kredytów, a pozostająca reszta to nadwyżka na samofinansowanie inwestycji. Rozdysponowanie funduszy na dom i inwestycje w gospodarstwie jest suwerenną decyzją rodziny, jednak przy trwale niskich dochodach może brakować środków na chociaż minimalny standard życia, nie mówiąc o inwestycjach.
 

Tab. 1. Wybrane charakterystyki potencjału wytwórczego a poziom dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego na osobę pracy własnej (SE430) w zależności od wielkości ekonomicznej (ES) w regionie FADN 790 Wielkopolska i Śląsk  w latach 2010-2015

Źródło: oblicz. własne na podst. FADN 2017, SzerCzas-FADN_REG-WAZ-FADN-UE-NORM_20170810. 
Tryb dostępu: http://fadn.pl/publikacje/szeregi-czasowe/#kotwica_szerczas, data dostępu 14.09.2017 r.

Poziom dochodu na osobę pełnozatrudnioną rodziny powyżej przeciętnego wynagrodzenia netto w gospodarce narodowej w latach 2010–2015 zapewniały gospodarstwa z trzech największych klas (ES_6, ES_5, ES_4). W gospodarstwach z klasy trzeciej (ES_3) dochód na osobę od 2013 r. zrównał się z wynagrodzeniami w gospodarce i dalej malał, podczas, gdy te ostatnie systematycznie rosły. Gospodarstwa tej grupy użytkowały 26–30 ha użytków rolnych (UR), utrzymywały 23–27 szt. przeliczeniowych zwierząt (LU) i systematycznie zwiększały wartość aktywów z ok. 550 tys. do 1 167 tys. zł. Niestety, ich dochody po 2012 r. uległy załamaniu. Należy przypuszczać, że w kolejnych latach gospodarstwa te będą za małe, aby zapewnić wystarczające dochody. Wobec obserwowanych procesów, prawdopodobnie graniczną wielkość potencjału wytwórczego pozwalającą na parytetowe dochody reprezentuje dzisiaj czwarta klasa wielkości (ES_4) (ok. 45 ha UR, 44 szt. LU i niecałe 2 mln zł wartości aktywów).

Należy zawsze pamiętać o przestrodze ekonomisty rolnego i działacza społecznego okresu międzywojennego prof. Stefana Moszczeńskiego – Nie ma tak dobrych warunków produkcji rolniczej, w których zły zarządzający uzyskałby dobre wyniki. 

dr inż. Tadeusz Sobczyński Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj