KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Narodowy Instytut Wolności

WYSZUKIWARKA

Koniczyna czerwona na paszę

Opublikowano 07.05.2022 r.
Udział koniczyny czerwonej w strukturze zasiewów wiąże się z zapotrzebowaniem na pasze objętościowe i zależy od grupy zwierząt w gospodarstwie. Przy zbiorze dwóch pokosów uzyskuje się zielonkę przydatną w żywieniu starszych zwierząt przeżuwających - bydła, owiec, koni. Natomiast zbiór trzech pokosów zaleca się szczególnie w żywieniu zwierząt młodych i wysokoprodukcyjnych.

koniczyna czerwona

Koniczyna czerwona

Jesienna uprawa roli pod koniczynę czerwoną ma zapewnić dobre warunki rozwoju roślinie ochronnej, która stanowi główny plon w roku siewu, oraz koniczynie, której plonowanie w roku pełnego użytkowania zależy od wschodów i rozwoju w roku siewu. Głębsza uprawa gleby stwarza warunki do lepszego zagłębiania się szyjek korzeniowych w glebie, a tym samym wpływa na lepszą trwałość koniczyny. Jesienna uprawa roli pod zboża wysiewane jako roślina ochronna dla koniczyny powinna być wykonana według zasad obowiązujących dla tych gatunków (jęczmień, pszenica, owies), z uwzględnieniem rodzaju przedplonu.
Wiosenna uprawa roli ma na celu bardzo staranne przygotowanie pola pod zasiew zbożowej rośliny ochronnej i drobnych nasion koniczyny. Wierzchnia warstwa gleby powinna zostać spulchniona i wyrównana, tak aby zapewnić dobre i wyrównane wschody roślin.

Wapnowanie gleby 

Wapnowanie zwykle stosuje się pod przedplon lub jesienią, przed orką zimową, gdyż wapno słabo przemieszcza się w głąb gleby, dlatego efekty zauważa się dopiero w drugim roku od jego zastosowania. Stwierdzono dodatni wpływ tego zabiegu na rozwój, plonowanie i zagęszczenie roślin koniczyny w łanie. Z badań wynika, że w uprawie koniczyny na glebach kwaśnych ważniejszą rolę odgrywa wapnowanie niż nawożenie fosforowo-potasowe. 

Wielkość dawek nawozów wapniowych zależy od kompleksu przydatności rolniczej gleb i potrzeb wapnowania. Gleby o niskiej zawartości magnezu należy wapnować w 1/3 dawki wapnem magnezowym. Na glebach niewymagających wapnowania, ale ubogich w magnez, można zastosować nawozy magnezowe lub potasowo-magnezowe.

Nawożenie fosforem i potasem

Nawożenie fosforem i potasem ustala się dla łącznych potrzeb rośliny ochronnej i wsiewki koniczyny, z uwzględnieniem zawartości danego składnika w glebie. Nawożenie azotem stosuje się wyłącznie w celu pokrycia potrzeb rośliny ochronnej. Nawozy azotowe wysiewa się wiosną, a następnie pole uprawia się przy pomocy agregatu uprawowego. Jeżeli rośliną ochronną jest jęczmień jary zbierany na ziarno, dawka azotu powinna wynosić 30-45 kg N/ha, w zależności od przedplonu i okresu, jaki upłynął od zastosowania obornika. Natomiast w przypadku owsa zbieranego na zielonkę wskazane jest zastosowanie 60 kg N/ha.

Termin i sposób siewu koniczyny czerwonej

Optymalny termin siewu koniczyny czerwonej przypada w połowie kwietnia, kiedy siewkom nie zagrażają już chłody. W związku z tym siew zbożowej rośliny ochronnej przeprowadza się w terminie nieco późniejszym od zalecanego. Siew letni koniczyny bez rośliny ochronnej (po wczesnych przedplonach), ze względu na występowanie w tym okresie suszy, jest ryzykowny, więc należy go wykonać najpóźniej do końca lipca. Natomiast jesienny (w poplony ozime, np. żyto) powinien być przeprowadzony w pierwszej dekadzie września. 

Najczęściej koniczynę uprawia się jako wsiewkę w jęczmień jary lub owies. Jęczmień jary jest jednak gorszą rośliną podporową, ponieważ bardzo intensywnie się krzewi, powodując zanikanie młodych siewek koniczyny. W warunkach polowych bardzo dobrych i dobrych ilość wysiewu nasion koniczyny czerwonej dla I klasy jakości nasion wynosi 10 kg/ha odmian diploidalnych oraz 12 kg/ha tetraploidalnych. W średnich i słabych warunkach polowych ilość wysiewu jest znacznie większa, a mianowicie 14 kg/ha  dla odmian diploidalnych i 18 kg/ha dla tetraploidów.

Koniczynę czerwoną wysiewa się w rozstawie rzędów 12,5-15,0 cm, na głębokość około 1-1,5 cm, oddzielnym przejazdem siewnika, po zasiewie rośliny ochronnej. Optymalną głębokość siewu i równomierne rozmieszczenie nasion na powierzchni gleby uzyskuje się po wcześniejszym zwałowaniu pola wałem gładkim. 

Po wschodach ocenia się stan zagęszczenia i równomierność wschodów koniczyny w roślinie ochronnej. W przypadku, kiedy rozwija się ona bujnie lub wylega, należy przyspieszyć jej zbiór na zielonkę, aby nie dopuścić do zacieniania i obumierania siewek. Jesienią zalecana jest ponowna ocena zwartości łanu. Przy obsadzie roślin koniczyny mniejszej niż 150 szt./m2, powstałych wypadach placowych zasiew można uznać za nieudany i wskazana jest likwidacja plantacji lub wiosenny podsiew szybko rosnącą trawą, np. życicą westerwoldzką lub wielokwiatową w ilości od 10-30 kg/ha.

Koniczyna wsiana w zbożową roślinę ochronną nie wymaga stosowania żadnych zabiegów pielęgnacyjnych w roku siewu. Herbicydy stosuje się w przypadku silnego zachwaszczenia zasiewów. 
 

Zbiór i użytkowanie 

Zasiewy koniczyny czerwonej mogą być użytkowane 2- lub 3-kośnie, w zależności od warunków siedliskowych. W rejonach bardziej suchych (poniżej 500 mm opadów) i krótszym okresie wegetacji (na północy i pogórzu) maksymalne plony suchej masy uzyskuje się z 2 pokosów. Na pozostałym obszarze kraju, w korzystnych warunkach wilgotnościowych można zebrać 3 pokosy dobrej jakości paszy, otrzymując roczne plony większe o 20%. Przy zbiorze 2 pokosów uzyskuje się zielonkę przydatną w żywieniu starszych zwierząt przeżuwających - bydła, owiec, koni. Natomiast zbiór 3 pokosów zaleca się szczególnie w żywieniu zwierząt młodych i wysoko produkcyjnych. 

Zielonka koniczyny czerwonej może być użytkowana na bieżące skarmianie lub jako surowiec do produkcji siana, sianokiszonki lub kiszonki. Zbiór zielonki przeznaczony do bezpośredniego skarmiania należy rozpocząć w pierwszym pokosie, w fazie pąkowania (III dekada czerwca). Dalsze odrosty koniczyny czerwonej można użytkować przez około 2 tygodnie każdy, począwszy od pełni pąkowania do początku kwitnienia koniczyny. Zielonkę przeznaczoną na siano lub kiszonkę należy kosić w fazie pąkowania do początku kwitnienia.

Sporządzanie kiszonek z koniczyny czerwonej

Kiszonki z koniczyny czerwonej można sporządzać z roślin wilgotnych, zbieranych systemem 1-fazowym, lub roślin podsuszonych, zbieranych systemem 2-fazowym. W przypadku pierwszego sposobu zalecane jest koszenie kosiarkami wyposażonymi w zgniatacze pokosów, które poprzez gniecenie łodyg przyspieszają ich podsychanie. Koniczynę należy kosić na wysokości 7-8 cm od ziemi, co umożliwia dobre odrastanie i wpływa na trwałość roślin. Zbyt niskie koszenie może powodować wypadanie dużych części plantacji z użytkowania na skutek zamierania roślin, co ma miejsce szczególnie w warunkach niedoboru wilgoci w glebie.

Zakiszanie zielonki wilgotnej powoduje straty wywołane wyciekaniem soku z kiszonek. Koniczyna czerwona należy do roślin trudno kiszących się, o niskiej zawartości cukrów prostych, wysokiej zawartości białka oraz wysokiej pojemności buforowej. Zastosowanie kwasu mrówkowego w ilości 2,0-2,5 kg/t zielonki skutecznie hamuje rozwój bakterii gnilnych, zakwasza zakiszany materiał, co sprzyja fermentacji mlekowej.

Drugi sposób przygotowania kiszonki polega na zbiorze 2-fazowym, koszeniu roślin kosiarkami ze zgniataczem pokosów, a następnie podsuszeniu roślin na polu. Może być stosowany w warunkach pogodowych sprzyjających podsuszaniu roślin. W przypadku częściowego zachmurzenia, lecz przy wysokiej temperaturze, zielonkę można drugiego dnia raz przetrząsać. W tej technologii można stosować konserwanty typu inhibitory fermentacji, np. kwas mrówkowy w ilości 1,5 kg/t, lub stymulatory fermentacji czy inokulanty.

Skarmianie zielonki

Zielonka i kiszonka z koniczyny czerwonej są paszami przeznaczonymi dla bydła mlecznego (krów) i młodego bydła rzeźnego. Ponieważ roślina ta wywołuje wzdęcia u przeżuwaczy i może prowadzić do poronień u krów, należy unikać podawania zielonki mokrej, po rosie lub deszczu. (Rośliny motylkowate zawierają rodzaj białka powodujący intensywne pienienie się treści żwacza, czemu towarzyszy gwałtowny rozkład azotu i wydzielanie dwutlenku węgla). Ważne jest powolne przyzwyczajanie zwierząt do zielonek zawierających koniczynę (5-7 dni). 

Zielonka z koniczyny, jako pasza wysokobiałkowa, powinna być skarmiana łącznie z paszami energetycznymi. Optymalne dawki zielonki z koniczyny czerwonej w żywieniu krów wynoszą 25-40 kg/szt./dzień. W drugiej połowie laktacji ilość skarmianej zielonki lub kiszonki należy obniżyć o połowę. Jałówki hodowlane i młode bydło opasowe można żywić zielonką w ilości 10-15 kg/dzień. Optymalna ilość zielonki i kiszonki w żywieniu jałówek powyżej 0,5 roku wynosi 12-20 kg, a bydła opasowego 15-25 kg/szt./dzień. 

Mało odporna na suszę

Koniczyna czerwona ma system korzeniowy palowy z licznymi rozgałęzieniami, którego 75-80% masy przypada na warstwę orną. Pomimo tego należy do roślin mało odpornych na suszę i posiadających duże wymagania wodne. Największe zapotrzebowanie na wodę przypada na okres od drugiej dekady maja do końca sierpnia. Jako roślina klimatu umiarkowanego dobrze znosi warunki wilgotne, umiarkowanie chłodne i obfitujące w częste i równomiernie rozłożone opady w okresie wegetacji.

Gleby

 Pod jej uprawę najbardziej odpowiednie są gleby średnio zwięzłe, zasobne w składniki pokarmowe, o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH 6,5) lub lekko kwaśnym (pH 5,6-6,5), charakteryzujące się dobrym uwilgotnieniem o podłożu piaskowo gliniastym. 

Siew czysty lub wsiewka

Z reguły zasiewy czyste (bez traw) użytkuje się przez rok, nie licząc roku zasiewu. W drugim roku plon spada o około 30-40%, przez co jej użytkowanie staje się mało opłacalne. Uprawia się ją też jako wsiewkę zbożową w roślinę ochronną, którą najczęściej jest jęczmień jary zbierany na ziarno lub owies na zielonkę. 

Istotny jest przedplon

Plonowanie i trwałość koniczyny zależy od zdrowotności roślin. Stwierdzono istotny wpływ przedplonu na występowanie zgorzeli siewek i zdrowotność systemu korzeniowego, a najlepsze efekty uzyskano w przypadku uprawy po okopowych. Z uwagi na nagromadzenie chorób i szkodników, w zmianowaniu może ona powrócić na to samo pole dopiero po upływie 3-4 lat.


Koniczyna czerwona była i jest podstawową rośliną pastewną w uprawie na gruntach ornych w Polsce. Dostarcza wysokowartościowej paszy objętościowej w postaci zielonki, siana, sianokiszonki i kiszonki. Jej zaletą jest nie tylko zawartość białka, ale także wysoki plon świeżej i suchej masy oraz zasobność w składniki mineralne (wapń, fosfor, potas, magnez). W dawkach żywieniowych dla przeżuwaczy koniczyna czerwona, charakteryzująca się stosunkowo niską koncentracją energii w paszy, powinna być skarmiana łącznie z paszami energetycznymi. Dzięki symbiozie z bakteriami Rhizobium asymiluje azot atmosferyczny i pobiera z gleby mineralny w ilości około 170 kg/ha, z czego 59% wynosi udział azotu symbiotycznego.

 

 

kontakt1.jpg
Zbigniew Dziura
Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli

Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. LODR prowadzi doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mające na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.Realizacja zadań uwzględnia kierunki rozwoju wyznaczone w regionalnych i lokalnych programach rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, ustalonych przez właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego.

 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO