KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Narodowy Instytut Wolności

WYSZUKIWARKA

Jak sadzić rośliny? Dobrzy i źli sąsiedzi w ogrodzie

Opublikowano 05.03.2021 r.
Przed nami czas planowania warzywnika na najbliższy rok. Siejemy i sadzimy warzywa zazwyczaj zastanawiając się jedynie nad tym, co jest nam potrzebne. Gdy plony nie są tak dobre jak oczekiwaliśmy, najczęściej myślimy, że to wina szkodników. Tymczasem rośliny bywają jak ludzie. Jedne się lubią - inne nie.   

Zależność taką nazywa się allelopatią – z języka greckiego allélon = wzajemnie + páthos = cierpienie, ból. Allelopatia definiowana jest jako bezpośrednie lub pośrednie oddziaływanie międzygatunkowe jednych roślin na inne za pośrednictwem substancji chemicznych, wydzielanych przez organizm do środowiska lub pochodzących z rozkładu jego resztek.

Wszyscy znamy jeden z najbardziej widocznych przykładów allelopatii: orzecha włoskiego. Wiemy bowiem, że pod drzewem orzechowym niewiele roślin jest w stanie przeżyć. Wszystko to dlatego, że orzech włoski wydziela tak zwany – organiczny związek chemiczny, który powoduje, że pod orzechem i w jego pobliżu zazwyczaj rośnie trawa i... tylko trawa. 

Juglonu najbardziej nie lubią pomidory, ale i innych roślin warzywnych nie sadźmy pod orzechem. Nie próbujmy także zachęcać zwierząt do przebywania w pobliżu orzecha - zwierzęta także nie lubią juglonu, więc pastwisko na terenie, gdzie są orzechy nie jest dobrym pomysłem.

Orzech włoski jest najbardziej znanym przykładem allelopatii, ale większość roślin warzywnych ma swoich ulubionych sąsiadów i sąsiadów, z którymi życie im się zwyczajnie nie układa. Warto poznać te zależności. Gdy rośliny są zgodne, nawzajem wspierają swoją odporność - mówimy wtedy o allelopatii dodatniej. Gdy rośliny się nie lubią - częściej chorują i są bardziej podatne na zniszczenie przez szkodniki. - wtedy mamy do czynienia z allelopatią hamującą. 

Zjawisko allelopatii ma duże znaczenie w rolnictwie ekologicznym, gdyż pomaga rolnikom zwiększyć plony przez właściwy dobór roślin uprawianych w kolejnych latach po sobie. Połączenie zasad allelopatii z techniką uprawy z zastosowaniem płodozmianu pozwala na ekologiczną uprawę bez zastosowania chemii - a o to przecież nam chodzi. 
Nie zawsze trzeba wykorzystywać bezpośrednie sąsiedztwo roślin. Gatunki, które się lubią dobrze rosną po sobie na tym samym zagonie. Gatunki oddziaływające na siebie źle - nie udadzą się, gdy posadzimy je jedne po drugich.

Rośliny oddziałują na siebie poprzez:

  • Wydzieliny gazowe lub płynne nadziemnych części roślin, działające bezpośrednio na sąsiednie rośliny, bakterie lub grzyby, bądź pośrednio, po przedostaniu się do gleby jako wydzieliny korzeniowe.
  • Etylen, alkaloidy, glikozydy, olejki eteryczne i inne wytwarzane są przez rośliny wyższe, powodują zaburzenia wzrostu oraz rozwoju innych roślin wyższych.
  • Fitoncydy takie jak allicyna (z czosnku), alkaloidy, glikozydy powodują zahamowanie wzrostu i zaburzają procesy metaboliczne mikroorganizmów.

Substancje lotne o właściwościach bakteriobójczych i grzybobójczych, albo hamujące rozwój patogenów wabiących pożyteczne owady lub odstraszających szkodniki roślin. Fitoncydy występują na przykład w cebuli, czosnku czy czarnej porzeczce.
Zjawisko allelopatii polega więc na tym, że wzajemne oddziaływanie dla jednych roślin jest szkodliwe, a dla innych korzystne. 
Poznajmy więc dobre i złe połączenia roślin w ogrodzie.

Przykłady allelopatii hamującej:
- orzech włoski źle wpływa na wzrost roślin zlokalizowanych w jego sąsiedztwie,
- akacja, działa podobnie jak orzech - liście akacji zawierają substancje, które uniemożliwiają wzrost roślin wokół nich
- kapusta źle wpływa na fasolę, pomidory, marchew, truskawki,
- cebula, czosnek pospolity, mieczyki źle wpływają na fasolę,
- pomidory źle wpływają na ogórki, ziemniaki i rzodkiewkę,
- dynia, kabaczek, ogórek ,słonecznik źle wpływają na ziemniaka,
- fasola i gorczyca źle wpływają na buraka,
- truskawka, pomidor, fasola źle wpływają na rośliny kapustne,
- ziemniaki źle wpływają na rośliny dyniowate,
- rośliny jaskrowate źle wpływają na kukurydzę,
- lulek czarny na koniczynę,
- mak polny ma zły wpływ na ziemniaki oraz jęczmień i żyto,
- pszenica siana po jęczmieniu,
- sianie maku po ziemniakach skończy się porażką,
.

Przykłady allelopatii dodatniej:
- cebula, kalarepa dobrze wpływają na buraka,
- seler dobrze wpływa na pomidory,
- fasola, kukurydza, groch, rzodkiew, słonecznik, koper dobrze wpływają na ogórka,
- fasola, kukurydza, sałata, kapusta, chrzan, len dobrze wpływają na ziemniaka,
- groch, sałata, cebula, por, pomidor dobrze wpływają na marchew,
- marchew, rzodkiew, truskawka, ogórek, szpinak dobrze wpływają na sałatę,
- ziemniak, rośliny aromatyczne, seler, koper szałwia, burak, cebula dobrze wpływają na rośliny kapustne,
- ziemniak, groch, fasola, ogórek, dynia, kabaczek, pszenica, bobik dobrze wpływają na kukurydzę,
- ziemniak marchew, ogórek, kapusta dobrze wpływają na fasolę,
- kąkol, chaber bławatek, kukurydza dobrze wpływają na pszenicę,
- koniczyna, lucerna dobrze wpływają na trawy,
- rzeżucha dobrze wpływa na szarłat,
- lnicznik na len

Rolnicy najczęściej wykorzystują allelopatię, choć tylko w niewielkim zakresie. Większość z nas wie o tym, jak oddziałuje gorczyca na mątwiki buraczane i ziemniaczane. Gorczyca pobudza je do życia, ale.. na szkodniki na gorczycy żerować nie mogą, więc giną. Warto jednak korzystać nie tylko z tej właściwości gorczycy, ale spróbować zaplanować warzywnik tak, by wykorzystać dobre sąsiedztwo i dobre następstwo roślin. Sami sprawdźmy, że plony będą lepsze.

Rośliny warto wykorzystać także do.. ochrony innych roślin:
- cebula i nasturcja odstraszają mszyce
- seler, pomidor, szałwia lekarska, tymianek – odstraszają gąsienice np. bielinka kapustnika
- aksamitki i nagietki ograniczają rozwój nicieni
- cebula i czosnek ograniczają rozwój szarej pleśni i chorób bakteryjnych, a ich woń ponoć pomaga odstraszać gryzonie
- koper ogrodowy przyśpiesza kiełkowanie nasion
- bazylia pomaga w walce z mączniakiem rzekomym i jest polecana np. do obsadzania grządek z ogórkami

 

 

źródła:
D. Merta: ,,Ogród biodynamiczny przy domu'' Warszawa 1993
A. Iwaniuk ,,Vademecum ogrodnika''  Warszawa 2008
D. Młoźniak ,,Jak zaprojektować ogród marzeń'' Warszawa 2015
J. B. Harborne  „Ekologia biochemiczna”, Wyd. PWN 1997, s.275-291

kontakt1.jpg Redakcja KalendarzRolnikow.pl
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO