Jak uprawiać grykę? Poznaj najważniejsze zasady

Gryka siewna (Fagopyrum esculentum) pochodzi z Azji Środkowej. Należy do rodziny rdestowatych, klasy dwuliściennych i grupy zbóż, ponieważ podobnie jest uprawiana i użytkowana. Jest rośliną jarą o krótkim okresie wegetacji wynoszącym 70-90 dni. Prawdopodobnie została sprowadzona do Europy w wiekach średnich podczas najazdów Mongołów. W Polsce wykorzystuje się ją już od kilkuset lat. Uprawa gryki na nasiona rozpowszechniona jest głównie we wschodniej części Polski, chociaż można ją wysiewać na obszarze całego kraju z wyjątkiem terenów podgórskich i nadmorskich. 

Uprawa gryki - jak powinna wyglądać?

To roślina o stosunkowo niewielkich wymaganiach glebowych, ma dużą zdolność pobierania składników pokarmowych z form trudno dostępnych. Jest bardzo wrażliwa na przymrozki, suszę i duże wahania temperatury. Czynniki te mocno ograniczają jej wzrost i rozwój, przez co jest traktowana jako roślina zawodna w plonowaniu. Najlepiej udaje się na glebach należących do kompleksu pszennego bardzo dobrego, ale można ją uprawiać na kompleksach żytnich w zmianowaniu z żytem i łubinem. Zadowalające zbiory można uzyskać nawet na glebach piaszczystych, pod warunkiem jednak dobrego zaopatrzenia roślin w wodę. 

Dzięki wytwarzaniu obfitej masy nadziemnej ceniona jest w zmianowaniu jako gatunek głuszący chwasty i oczyszczający w ten sposób pole. To także roślina miododajna, obcopylna, zapylana przez owady. Okres kwitnienia jest stosunkowo długi, a warunki atmosferyczne w tym czasie decydują o oblocie owadów, skuteczności zapylania, stabilności i wysokości plonów nasion. Z gryki można pozyskać znaczne ilości miodu – średnio 200 kg z jednego hektara.

Nie reaguje wyraźniej na przedplon i często uprawia się ją na stanowisku po zbożach i międzyplonach ozimych zbieranych do 15 maja. Po zbiorze roślin zbożowych należy przeprowadzić pełen zespół uprawek pożniwnych, a następnie wykonać orkę zimową. Na wiosnę można zastosować włókowanie i bronowanie lub agregat uprawowy. Jak zejdą z pola międzyplony ozime, wykonuje się podorywkę lub kultywatorowanie i bronowanie przedsiewne. 

Gryka źle znosi silnie kwaśny odczyn gleby – przy pH poniżej 5 należy glebę zwapnować, najlepiej na jesieni w roku poprzedzającym zasiew. Nawożenie mineralne ma istotny wpływ na plony. Wielkość dawek fosforu i potasu uzależniona jest od zasobności gleby. Może wynosić: 0-60 kg P2O5/ha i 0-80 kg K2O/ha. Stosuje się ją w całości przed siewem. Nawożenie azotowe zależy od kompleksu glebowego. Na żytnim bardzo dobrym należy stosować 40-50 kg N/ha, na żytnim dobrym 60-70 kg N/ha, a na żytnim słabym 80-90 kg N/ha. Azot wpływa dodatnio na rozgałęzienie się łodyg, zwiększenie liczby kwiatostanów i zawiązanych owoców. Wyższe dawki N daje się w dwóch terminach: część przedsiewnie i część na początku kwitnienia; mniejsze – jednorazowo przed siewem. Gryka przenawożona azotem nierównomiernie dojrzewa, co sprawia trudności podczas zbioru. 

Siew gryki

Siew należy przeprowadzić w połowie maja (I-II dekada). Opóźnienie tego terminu powoduje obniżenie plonu ziarna. Obsada roślin powinna wynosić 2,5-3,5 mln na 1 ha, a ilość wysiewu to 60-125 kg orzeszków/ha. Siać należy w rzędy o rozstawie 30-40 cm (co umożliwia prowadzenie uprawy międzyrzędowej w okresie pełni wschodów i tworzenia się pąków kwiatowych) lub w wąskie rzędy: 13-15 cm (bez możliwości mechanicznej pielęgnacji). Głębokość siewu powinna wynosić 2-3 cm, a w warunkach bardziej suchych nawet do 6 cm. 

W zasiewach gryki, zwłaszcza gdy do siewu stosuje się materiał niekwalifikowany z plantacji towarowych, często występuje chwast zwany tatarką. Jest to roślina bardzo podobna do gryki, niemająca jednak wartości rolniczej. Najważniejsze różnice morfologiczne między nimi polegają na tym, że liście i łodyga tatarki są zielone, kwiaty drobne zielonkawożółte bez zapachu, owoce drobniejsze, o brzegach pofałdowanych, z wyraźnym zagłębieniem między nimi. Jeśli chodzi o materiał siewny – to w obrocie handlowym można spotkać dwie odmiany gryki: Kora i Panda, które pochodzą z Małopolskiej Hodowli Roślin Sp. z o.o. 

Zbiór gryki

Zbiór przeprowadza się od III dekady lipca za pomocą kombajnu zbożowego, gdy 60-70% owoców uzyska zabarwienie brunatne. Zebrany materiał należy wysuszyć do wilgotności poniżej 15%. Plony są niewielkie i wynoszą nieco ponad 1 tonę/ha. Grykę uprawia się również na zieloną paszę w mieszankach lub siewie czystym, jako poplon ścierniskowy po wcześnie schodzących z pola plonach głównych. 

Rolnicy uprawiający grykę mogą starać się o dodatkowe dopłaty. Należy wówczas przystąpić do Działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego. Realizując 6. pakiet tego programu pn. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych w rolnictwie, za 1 ha gryki możemy uzyskać 750 zł (wariant 6.1). Produkując natomiast materiał siewny możemy otrzymać dodatkowo 1.000 zł (wariant 6.2). Przed podjęciem decyzji o realizacji tych pakietów, należy zapoznać się z wymogami programu.