Listopadowy siew pszenicy

Postęp hodowlany i zmiany agrotechniki pól sprawiają, że wielu rolników sieje jednak zboża ozime w późniejszych terminach, nawet w listopadzie. Siew pszenicy po przedplonach późno schodzących z pola tj. buraku cukrowym lub kukurydzy na ziarno nie jest już rzadkością. Jest on możliwy, lecz obarczony stosunkowo dużym ryzykiem z racji przebiegu pogody. Od kilku lat COBORU prowadzi tego typu doświadczenia, aby pomóc rolnikowi w doborze odpowiedniej odmiany. Badane są głównie odmiany pszenicy ozimej, a także kilka odmian formy jarej.

Decydując się na siew pszenicy w opóźnionym terminie, należy się liczyć z tym, że skala spadku plonowania w znacznej mierze zależeć będzie od przebiegu warunków atmosferycznych w okresie późnej jesieni. Warunki pogodowe są najważniejszym czynnikiem decydującym o plonach zbóż zasianych w opóźnionym terminie. Niższe temperatury oraz coraz krótsze dni w tym czasie powodują, że wschody przebiegają długo, a niekiedy widoczne są na plantacji dopiero na wiosnę. Najbardziej właściwe dla młodych roślin jest wejście w zimę w fazie 1–2 liści (BBCH 11–12), wtedy są one odporne na spadki temperatur, ponieważ w tej fazie odżywiają się zapasami z ziarniaka. Dopiero od fazy 3 liści (BBCH 13) przechodzą na odżywianie przez korzenie i wówczas stają się bardziej wrażliwsze na mrozy.

Siew pszenicy po wcześnie zebranych burakach cukrowych jest łatwiejszy niż po kukurydzy, dlatego, że łatwiej można doprawić stanowisko i zarazem stworzyć lepsze warunki dla siewu, jak i dla kiełkowania ziarniaków. Przedplon buraków powoduje redukcję zarodników, które są sprawcami chorób grzybowych. Również w przyorywanych liściach wnosi się do gleby znaczne ilości azotu i potasu, które przyczyniają się do obniżenia kosztów uprawy zbóż. Z kolei przedplon w postaci kukurydzy to duża masa słomy i korzeni zawierająca znaczne ilości potrzebnych składników pokarmowych. Ogranicza on porażenie zboża przez choroby podstawy źdźbła, zmniejsza ryzyko występowania mączniaka prawdziwego oraz septoriozy, a także szkodników np. mszyc. Jest jednak żywicielem chorób z rodzaju Fuzarium, co należy bezwzględnie uwzględnić przy doborze fungicydów do ochrony zboża. 

Warto pamiętać, że opóźnienie siewu jest przyczyną spowolnienia tempa wzrostu roślin ze względu na krótszy dzień i niższe temperatury dobowe. Wówczas faza wschodów – krzewienia zostaje przeniesiona na wiosnę. Z kolei wiosną dłuższy dzień oraz wyższe temperatury powietrza dają roślinom znak do szybszego przejścia w fazę strzelania w źdźbło, przez co długość fazy krzewienia ulega skróceniu, a tym samym rodzi się mniej pędów kłosonośnych oraz części kłosa, co zmniejsza produktywność ziarna z jednego kłosa. Dlatego należy zwiększyć obsadę do nawet 500 roślin/m2. Zdarza się również, że część ziarniaków w tak ekstremalnych warunkach może nie skiełkować. Ważna jest również gęstość siewu, która jest kluczowa w agrotechnice pszenicy ozimej. Jeżeli nasiona wysiane zostaną zbyt płytko, wtedy węzeł krzewienia zostanie narażony na niekorzystne działanie mrozu. Z kolei zbyt głęboki siew wpływa na pogorszenie wschodów oraz opóźnia wejście roślin w fazę krzewienia przez osłabienie i zmniejszenie tempa wzrostu młodych roślin, a tym samym zmniejsza ich zimotrwałość. Najlepsza głębokość siewu pszenicy ozimej to 2–3 cm.

Aby pszenica mogła zbudować fundament pod przyszły plon powinna być stosownie zaopatrzona w fosfor oraz potas. Zrezygnować należy z azotu, ponieważ rośliny zasilone jesienią azotem z nawozów NPK przy długiej i ciepłej jesieni mogą zbytnio rozwinąć się, lecz bez osiągnięcia fazy krzewienia, wtedy w przypadku nadejścia bardzo niskich temperatur są one najbardziej narażone na wymarznięcie. Wyższe dawki azotu konieczne będą za to do wczesnowiosennego nawożenia plantacji.
Przy późnym siewie należy wybrać odpowiednią odmianę, charakteryzującą się wysoką mrozoodpornością oraz wczesnym terminem kłoszenia oraz dojrzewania.

Pomocne wtedy są wyniki doświadczeń odmianowych przeprowadzone przez COBORU, w różnych częściach kraju po to, by wskazać rolnikowi te odmiany, które w warunkach późnych siewów najlepiej się sprawdzają i uzyskują najwyższe plony.

W doświadczeniach tych stosuje się podwyższoną obsadę nasion, która w zależności od kompleksu glebowego wynosi 450 lub 500 ziaren na 1 m2. Zastosowano również relatywnie wysoki poziom agrotechniki, polegający na dwukrotnym zabiegu fungicydowym razem z nawozami dolistnymi, regulatorem wzrostu oraz dość wysokim nawożeniem azotem (ok. 150 kg N/ha).  

Poniższa tabela prezentuje wyniki doświadczeń polowych przeprowadzonych przez COBORU w latach 2016, 2015, 2014. W każdym roku zestaw odmian był inny, dlatego wyniki pokazano z poszczególnych lat. Przedstawiono również dla porównania kilka odmian pszenicy jarej, która jednak we wszystkich latach niżej plonowała w porównaniu do pszenic ozimych zasianych poza optymalnym terminem.  
 

Pszenica ozima

Pszenica jara

A – jakościowa odmiana chlebowa,
B – odmiana chlebowa,
C – odmiana pastewna lub inna;

termin siewu po 10 listopada; intensywny poziom agrotechniki; skala 9°; 9 – zimotrwałość bardzo duża, 5 – średnia, 1 – bardzo mała. 

Dla rolników najważniejszą informacją jest która odmiana charakteryzuje się największą odpornością na mrozy i wyda przy tym pożądany plon. Wszystko zależy jednak od warunków pogodowych, jakie będą panować na przestrzeni zimy.

Istotną sprawą w przypadku siewu pszenicy ozimej w listopadzie jest wiosenna, dokrzewiająca dawka azotu w formie azotanowej, którą należy w miarę możliwości zastosować jak najwcześniej wiosną. 

Jeśli brany jest pod uwagę siew pszenicy ozimej w listopadzie, warto przy wyborze odmiany zwrócić uwagę na jej wysoką zimotrwałość. 
 

Agnieszka Szczepańska Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj