KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie

WYSZUKIWARKA

Choroby powschodowe rzepaku

Opublikowano 17.09.2021 r.
Choroby są jedną z przyczyn strat w plonie nasion, które mogą dochodzić do kilkunastu procent, a w niektórych latach przynoszą szkody o dużo większym rozmiarze. Najgroźniejszymi chorobami występującymi w rzepaku są: sucha zgnilizna kapustnych, zgnilizna twardzikowa, szara pleśń, czerń krzyżowych i biała plamistość liści zwana cylindrosporiozą.

Choroby rzepaku

Agrotechniczne metody ograniczania chorób polegają przede wszystkim na stosowaniu zdrowego, kwalifikowanego materiału siewnego, wysiewie wyłącznie nasion zaprawionych, płodozmianie i starannej agrotechnice w przygotowaniu pola, wapnowaniu gleby dla poprawy jej pH i kontroli jej zasobności.

Chemiczna metoda zwalczania chorób uwarunkowana jest znajomością objawów chorobowych, biologii grzybów i zagrożenia, jakie powodują. W uprawie rzepaku jako zdrowej żywności, stosowanie chemicznych środków ochrony roślin ograniczyć powinno się do niezbędnego minimum, w czym przydatna jest znajomość progów szkodliwości. Ważny jest też prawidłowy płodozmian - praktyka wykazuje, że ze względów fitosanitarnych rzepak nie może przychodzić na to samo pole częściej niż po upływie 4 lat.

Każdego roku obserwuje się kilkunastoprocentowe straty w plonie rzepaku spowodowane chorobami grzybowymi, które w warunkach ciepłej i wilgotnej pogody mogą sięgać nawet 50%. To właśnie warunki pogodowe w największym stopniu decydują o wystąpieniu i rozwoju chorób grzybowych.

Prawidłowa identyfikacja, a następnie skuteczne ograniczanie chorób jest jednym z najważniejszych elementów integrowanej ochrony roślin. Rzepak może być porażany przez wielu sprawców chorób. Należą do nich przede wszystkim grzyby chorobotwórcze, organizmy grzybopodobne, pierwotniaki, a także wirusy, bakterie i fitoplazmy.

Jak informuje Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu, w zależności od rejonu uprawy, przebiegu pogody w sezonie i fazy rozwojowej tej ważnej gospodarczo rośliny można zaobserwować kilka chorób: sucha zgnilizna kapustnych i kiła kapusty. Pozostałe choroby mają mniejsze znaczenie i są to: zgorzel siewek, szara pleśń, cylindrosporioza, mączniak rzekomy i mączniak prawdziwy.

Spośród wirusów niekiedy obserwuje się objawy infekcji wirusa mozaiki rzepaku czy wirusa żółtaczki rzepy. Większe nasilenie tych chorób obserwuje się w sezonach i rejonach sprzyjających występowaniu ich wektorów, czyli mszyc (np. mszycy brzoskwiniowo-ziemniaczanej, mszycy kapuścianej). W integrowanej metodzie nieodzowna jest znajomość źródeł pierwotnych infekcji, czyli miejsc, w których bytuje patogen, i z których dokonuje pierwotnego porażenia. Na resztkach pożniwnych, czy chwastach znajduje się liczna grupa patogenów w postaci struktur przetrwalnikowych, grzybni czy zarodników zdolnych do porażenia nowych zasiewów rzepaku. Bardzo często głównym źródłem pierwotnego porażenia chorobą są resztki pożniwne z poprzedniego sezonu. Dużym problemem są też struktury przetrwalnikowe grzybów, które są bardzo odporne na niekorzystne działanie środowiska i zachowują żywotność w glebie przez wiele lat.

Jesienne choroby rzepaku – co sprawdzać?

Wiele chorób rozwija się w temperaturze już od 5 stopni Celsjusza, co powoduje, ze nawet jesienią, po wschodach, nie możemy odpocząć od monitorowania uprawy.

Zgorzel siewek - dotyka kiełkujące nasiona, wschodzące rośliny oraz rośliny w fazie tworzenia pierwszych liści. Porażone kiełki nasion brunatnieją i zamierają, co skutkuje brakiem wschodów roślin. Choroba ta na polu występuje płacowo, jest bardzo niebezpieczna, zwłaszcza gdy wystąpi tuż po wschodach. Silne porażenie powoduje więdnięcie, a w ostateczności zamieranie roślin. Najskuteczniejszym i zarazem najtańszym sposobem zapobiegania tej chorobie jest przedsiewne zaprawianie nasion. Źródłem infekcji jest gleba i materiał siewny. Objawem powschodowej zgorzeli są ciemne plamy na podziemnej części siewki, następnie jej uwiąd i zamieranie. Ponadto szyjka korzeniowa młodych roślin czernieje i przewęża się.

Profilaktycznie przed chorobą chronić może zaprawianie nasion przed siewem.

Ocenę szkodliwości zgorzeli siewek należy przeprowadzić w fazie 1-2 liści. Z 4-6 losowo wybranych miejsc pola pobiera się po 25 roślin. Na plantacjach o powierzchni powyżej 2 ha należy zwiększyć liczbę punktów o 1 na każdy następny hektar. Dokonuje się oceny procentu roślin z przewężonymi szyjkami korzeniowymi lub siewek z uwiądem albo z brunatnymi korzeniami.

Sucha zgnilizna kapustnych (Phoma lingam) - jest jedną z najważniejszych chorób grzybowych rzepaku, występującą na terenie całego kraju. Grzyb powodujący tę chorobę może atakować rzepak w ciągu całego okresu wegetacyjnego. Po wschodach, na porażonych siewkach dochodzi do przewężenia szyjki korzeniowej lub części korzenia, co prowadzi do zahamowania wzrostu roślin, zgorzeli, a niekiedy do osłabienia czy zamierania. Główne objawy tej choroby jesienią to plamy na liścieniach i liściach. Sucha zgnilizna kapustnych prowadzi do wylegania, łatwego łamania podstawy łodygi i przedwczesnego żółknięcia oraz zamierania roślin.

Jesienią kontrolę należy prowadzić w fazie 2-8 liści. W różnych punktach pola pobiera się losowo po 25 roślin, w zależności od wielkości pola łącznie od 100 do 150 sztuk. Jesienią - określa się liczbę roślin z pierwszymi objawami choroby na liściach w postaci jasnobrązowych plam z piknidami na powierzchni.

Decyzję o zwalczaniu chemicznym podejmuje się opierając się na dokładnej i częstej lustracji plantacji, zwłaszcza, gdy występują korzystne warunki do rozwoju tych grzybów (temperatura powyżej 5 stopni Celsjusza + deszcz, rosa lub mgła).

Zabieg jesienny - jeśli jest konieczny - wykonywany jest najczęściej w fazie 4-8 liści (BBCH 14-18). Zabieg jesienny wykonywany jest, gdy przekroczony jest próg ekonomicznej szkodliwości - jesienią są to objawy obserwowane na 15-20% roślin.

Czerń krzyżowych (Alternaria spp.) może powodować zmniejszenie plonu do 30%, zwłaszcza gdy wystąpi na łuszczynach, powodując ich przedwczesne dojrzewanie i osypywanie się nasion. Grzyb poraża rzepak w trakcie całego okresu wegetacyjnego i może wystąpić na wszystkich organach rośliny. Na liściach i łodygach tworzą się strofowane plamy, na przemian jasne i ciemne pierścienie, lub ciemne (często czarne) nieregularne plamy. Na łuszczynach są to zazwyczaj czarne, początkowo małe, okrągłe plamki, które w miarę upływu czasu mogą zająć całą powierzchnię łuszczyny. Źródłem infekcji jest materiał siewny oraz resztki pożniwne pozostające w glebie.

Kontrolę należy wykonać poprzez losowe pobieranie liści z różnych punktów pola po 50 liści, by łącznie uzyskać 150 - 200 liści. Kontrolę należy przeprowadzać kilkukrotnie, a jesienią konieczny jest monitoring w fazie 3-8 liści (BBCH 13-18).

Jeśli jest konieczny, zabieg fungicydowy należy wykonać jesienią, gdy rzepak jest w fazie 4-8 liści (BBCH 14-18), gdy 20-30% liści posiada objawy chorobowe powodowane przez Alternaria spp.

Cylindrosporioza (Cylindrosporium concentricum) - bywa bardzo groźna, a w niektórych krajach Europy Zachodniej (np. Anglia, Szkocja) uważana jest za najgroźniejszą chorobę powodowaną przez grzyby. W Polsce występuje coraz częściej, a przyczyny należy szukać w zmianach klimatycznych, które charakteryzują się ciepłą i wilgotną jesienią oraz łagodnym przebiegiem zim. Wiosną po mroźnej i suchej zimie prawie nie obserwuje się objawów cylindrosporiozy. Pierwsze zmiany chorobowe można obserwować już jesienią (jest to najbardziej odpowiedni termin na wykonanie zabiegu zapobiegawczego przeciwko tej chorobie), a następnie przez cały okres wegetacji rzepaku.

Jesienny zabieg ochronny należy wykonać w fazie 4-8 liści (BBCH 14-18) jako zabieg profilaktyczny.

Warto także jesienią monitorować uprawy pod kątem mączniaka prawdziwego i rzekomego. W fazie rozety (BNCH 18) warto także monitorować uprawę pod kątem kiły kapusty.

Tak więc nawet tuż po wschodach mamy obowiązek stałego monitorowania prowadzonych przez nas upraw. Najlepszym "zabezpieczeniem'' przed nadmiarem jesiennej pracy jest prawidłowe zmianowanie, a także usuwanie resztek pożniwnych i samosiejek.

Źródła:

Monitorowanie i prognozowanie chorób i szkodników w uprawie rzepaku - Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, oddział w Poznaniu, 2015 r

Metodyka integrowanej ochrony i produkcji rzepaku ozimego oraz jarego _ Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, Poznań 2016 r

Gniewiwska E., Maziarek A., Krawczyk A. - Prawidłowa agrotechnika rzepaku ozimego - Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie, 2015 r.

kontakt1.jpg Redakcja KalendarzRolnikow.pl
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO