KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • ODR Bratoszewice

WYSZUKIWARKA

Co wpływa na przezimowanie zbóż?

Opublikowano 03.11.2022 r.
Czy nadchodząca zima będzie mroźna? Tego nie wiemy. Wiemy jednak, że są takie działania agrotechniczne, którymi możemy wspomóc zboża ozime przed nadchodzącymi chłodnymi miesiącami. Jak to zrobić?

Sprzedawcy nasion kwalifikowanych od kilku lat zwracają uwagę na fakt, że przy wyborze odmiany rolnicy najczęściej kierują się przede wszystkim zimotrwałością lub mrozoodpornością, nawet kosztem wysokości plonu. Nierówne, czasem ciepłe, ale także zdarzające się bardzo mroźne zimy bez okrywy śnieżnej spowodowały, że najważniejszą sprawą jest, by plantacja zimę przetrwała. Możemy jej w tym pomóc.

Zimotrwałość oznacza zdolność rośliny do przetrwania zimy jako całej pory roku, ze wszystkimi charakterystycznymi dla niej zjawiskami takimi jak śnieg, nasłonecznienie, ale też i silne mrozy czy odwilże. Mrozoodporność jest jednym z elementów zimotrwałości - ale jakże znacznym. Pogoda w Polsce nie jest każdej zimy taka sama, zdarzają się zimy bardzo łagodna, ale przeplatające się z okresami mrozu bez pokrywy śnieżnej. Takiej pogody najbardziej się obawiamy.

Przypomnijmy, jakie są temperatury graniczne dla poszczególnych zbóż:
    •     pszenica - 20°C
    •     żyto - 30°C
    •     jęczmień - 15°C

Pszenżyto uzyskuje odporność na mrozy na podobnym poziomie, co pszenica. Pamiętajmy jednak, że nie są to sztywne temperatury i tak naprawdę to, czy dana odmiana faktycznie wytrzyma takie mrozy jest uzależnione od wielu innych czynników, które niekoniecznie mają związek z poziomem słupków na termometrze. Ważnym, niezwykle ważnym czynnikiem jest zimny wiatr, kóry podouje wysmalanie roślin - gdy temperatura sięga kilkunastu stopni poniżej zera, nie ma pokrywy śnieznej, za to wiatr w porywach osiąga do 50-70 kilometrów na godzinę, odczuwalna temperatura dla ludzi i roślin jest znacznie niższa i następuje wysmalanie liści. Jeśli takiej pogodzie towarzyszy śnieg - warunki są znacznie korzystniejsze.

Od czego zależy przezimowanie?

Zmienna pogoda każdego roku powoduje, że uprawy przezimowują dobrze przy lekkiej zimie, ale trudno utrafić z optymalnym przygotowaniem do zimy srogiej. Na dobre przezimowanie składa się bowiem kilka spraw:

  •     Termin siewu - mniejsze szanse na powodzenie mają zboża wysiewane znacznie po terminie agrotechnicznym, bo nie zdołają przejść odpowiedniej wegetacji jesiennej. Choć jak wszyscy wiemy, zdarza się, że wegetacja roślin ustaje dopiero na przełomie grudnia i stycznia, a więc znacznie później niż w czasach gdy ustalano większość terminów agrotechnicznych. Tu jednak brany pod uwagę jest fakt, że dla wegetacji roślin ważna jest nie tylko temperatura, ale i nasłonecznienie, którego jesienią z każdym dniem jest mniej.
  •     Grubość okrywy śnieżnej - izolacji dla rośliny. Optymalnie okrywa powinna mieć około 10 cm grubości – tylko w ten sposób zapewnia najwyższą jakość ochrony przed mrozem. Dobrze byłoby, aby śnieg nie zalegał długo, bo zbity przez mróz może poddusić rośliny
  •    Przedwiośnie - suche wiatry są w stanie ,,osmalić'' rośliny. Największe ostatnie problemy z wymarzaniem w 2012 i 2016 roku powstały właśnie na przedwiośniu, w końcówce lutego i w marcu.

Potrzebne hartowanie

Zmiany zachodzące jesienią powodują zwiększenie odporności tkanek na niską temperaturę – chodzi głównie o niedopuszczenie do zamarzania treści komórkowej (cytoplazmy) w temperaturze poniżej zera stopni Celsjusza. Hartowanie trwa długo- co najmniej kilka tygodni, rozhartowanie – krótko- kilka dni, zatem nawet kilkudniowe ocieplenia śród zimowe mogą spowodować utratę nabytej mrozoodporności i śmierć roślin po powtórnym nastaniu mrozu. Na przebieg pogody jednak wpływu nie mamy.

Zdecydowanie korzystnie na proces hartowania wpływa słoneczna, sucha pogoda, zwiększająca koncentrację suchej masy w organach zbóż.

Zboża ozime, które wykształciły 4-6 liści, są w stadium rozwojowym najbardziej sprzyjającym hartowaniu. Do zakończenia procesu hartowania najkorzystniejsza jest temperatura 3-5°C, przechodząca stopniowo w temperaturę 0°C, a następnie w trwale ujemną.  

W procesie hartowania ważną rolę odgrywa światło, z tym że wpływ na mrozoodporność ma długość naświetlania. Im dłuższy czas naświetlania w okresie wstępnego wzrostu i hartowania, tym wyższą mrozoodporność uzyskamy.

Właściwe dokarmianie

Na poprawę mrozoodporności zbóż ozimych korzystnie wpływa jesienne nawożenie dolistne mikroelementami.
Prawidłowe odżywienie zbóż w magnez jest szczególnie ważne podczas wschodów i tworzenia systemu korzeniowego, regeneracji uszkodzeń mrozowych i krzewienia oraz wzrostu ziarniaków. Niedobór magnezu prowadzi do słabszego krzewienia roślin, zmniejsza liczbę kłosów i ziarniaków w kłosie. Rośliny bez magnezu nie są w stanie pobrać i zagospodarować odpowiednich ilości azotu i potasu.

Fosfor stanowi składnik strukturalny wielu związków organicznych, które mają podstawowe znaczenie dla funkcjonowania komórek. Pierwiastek ten uczestniczy, między innymi, w transporcie i przekazywaniu energii między cząsteczkami. Fosfor jest składnikiem błon cytoplazmatycznych oraz pektyn – związków tworzących ściany komórkowe. Fosfor zwiększa ponadto odporność roślin na mróz. Jednak do najważniejszych funkcji plonotwórczych fosforu należy zaliczyć stymulację rozwoju systemu korzeniowego. Zboża wykazują dużą wrażliwość na fosfor także na początku wiosennej wegetacji, zwłaszcza ozime. Składnik jest bowiem niezbędny do regeneracji systemu korzeniowego i pobudzenia pączków wierzchołkowych zbóż ozimych.
Siarka uczestniczy w budowaniu odporności roślin na mróz i suszę. Jest także pierwiastkiem mobilizującym roślinę do aktywnej ochrony przed czynnikami chorobotwórczymi – grzybami. Stymuluje przykładowo biosyntezę grzybobójczych fitoaleksyn. Prawidłowe odżywienie zbóż siarką poprawia cechy jakościowe mąki, a w konsekwencji jakość pieczywa.

Mangan - jedną z bardzo ważnych funkcji manganu jest udział w procesach obronnych roślin. Jony Mn2+ mogą bezpośrednio toksycznie działać na mikroorganizmy, pośrednio poprzez wzrost aktywności metabolicznej rośliny, a także poprzez biosyntezy lignin (związki odpowiedzialne za sztywność i odporność mechaniczną komórek). 

Miedź przyczynia się do wzmocnienia ścian komórkowych w roślinie oraz przyspiesza metabolizm pobieranego z gleby azotu. 
Cynk stymuluje wzrost i odporność rośliny, przyspiesza rozwój systemu korzeniowego, zmniejsza podatność ozimin na suszę oraz wymarznięcia.

Warto pamiętać, że by dokarmianie nalistne było efektywne, trzeba je wykonywać w odpowiednich warunkach. Zabiegów nie należy przeprowadzać w temperaturze poniżej 5°C oraz wtedy, gdy na najbliższe dni zapowiadane są przymrozki.

Rolnicy obawiają się zbliżającej się zimy. Pamiętają silne mrozy na przedwiośniu w 2012 i 2016 roku i obawiają się, ze w 2020 roku pogoda może przebiegać podobnie. Ale pamiętajmy, że tak naprawdę, aby zboże wymarzło wystarczy nawet jedno czy dwudniowa niska temperatura bez okrywy śnieżnej. 

źródła:
A. Tratwal i inn. - Poradnik sygnalizatora ochrony zbóż - Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, Poznań 2017
E. Arseniuk i inn. - Zimowanie odmian zbóż w warunkach pogodowych Polski – charakterystyka i dobór odmian - Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin- PIB Radzików
A. Krawczyk, Ł. Kowalski - Prawidłowa agrotechnika pszenicy ozimej - Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego 2017 r
Artyszak A. 2006. Technologia produkcji pszenicy ozimej. Warszawa.

kontakt1.jpg Redakcja KalendarzRolnikow.pl
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO