Uprawa prosa - kompleksowy poradnik
Najwyższe plony prosa uzyskuje się na glebach kompleksów pszennych, zasobnych w próchnicę. W przypadku gdy agrotechnika, w tym nawożenie, zostanie wykonana właściwie, gatunek ten może być uprawiany na glebach kompleksów żytnich. Ważną rolę odgrywa kultura gleby - dobra struktura i odczyn zbliżony do obojętnego (pH 6-6,5) oraz małe zachwaszczenie.
Duże wymagania cieplne, mniejsze wodne
Roślina ta ma duże wymagania termiczne i świetlne, a dosyć małe wilgotnościowe. Uprawa w siewie czystym lub w mieszankach na zieloną masę ma znaczenie w rejonach o niedostatecznej ilości opadów i lżejszych glebach żytnich, na których może ono, jako mniej wymagające pod względem zaopatrzenia w wodę, zastąpić żyto i owies.
Jego potrzeby cieplne są zbliżone do tych, jakie mają późne odmiany kukurydzy w uprawie na ziarno. Młode siewki są wrażliwe na wiosenne przymrozki, dlatego proso sieje się w maju. Każde obniżenie temperatury poniżej 15oC hamuje wzrost i rozwój rośliny i przedłuża okres wegetacji. Optymalną temperaturą rozwoju prosa jest 20-30oC, natomiast minimalną 8-10oC.
Nawożenie
Uprawa roli i nawożenie mineralne prosa są podobne jak pszenicy jarej. Z uwagi na jego drobne nasiona konieczne jest staranne doprawienie gleby przed siewem. Często należy używać wału lub kolczatki. Proso wymaga łatwo dostępnych składników pokarmowych. Od początku wegetacji pobiera dość dużo azotu. Jego zapotrzebowanie na potas i fosfor wzrasta w miarę rozwoju. O ile gleba nie jest wystarczająco zasobna, składniki pokarmowe daje się przedsiewnie (dawkę azotu można podzielić na dwie części: pierwszą dać przedsiewnie, a drugą pogłównie, gdy rośliny mają około 5 cm wysokości). Dawki nawozów zależą od jakości gleby i przedplonu. Na stanowiskach słabszych stosuje się ok. 40-50 kg N, ok. 35 kg P2O5, a także ok. 50 kg K2O na 1 ha.
Kiedy siać?
Największe plony prosa uzyskuje się, wysiewając je w trzeciej dekadzie maja. Wczesne zasiewy narażone są na wiosenne przymrozki i większe zachwaszczenie, natomiast późniejsze wpływają na trudności związane z wypełnieniem ziarna.
Nasiona przed siewem zaprawiamy. Norma wysiewu wynosi 15-25 kg/ha, natomiast rozstawa rzędów w gorszych warunkach glebowych od 25-30 cm, a na glebach żyźniejszych do 30-40 cm. Rzadkie zasiewy zwiększają zachwaszczenie i przedłużają okres wegetacji, co sprawia, że ziarno dojrzewa nierównomiernie. Również i zbyt gęsty siew wpływa negatywnie na uprawę, prowadząc do wylegania prosa. Głębokość siewu ustala się w zależności od rodzaju gleby, na której będzie uprawiane: na glebach ciężkich 1-2 cm, na lekkich do 4 cm.
Ochrona
Proso przy dobrych warunkach pogodowych wschodzi już po 6–7 dniach po siewie. Po ukazaniu się pierwszego liścia następuje zahamowanie wzrostu rośliny, co sprzyja rozwojowi chwastów. Aby je zniszczyć i przeciwdziałać zaskorupieniu się gleby, należy wykonać bronowanie i wałowanie kolczatką. Zwykle wystarczają dwa zabiegi w fazie krzewienia i strzelania w źdźbło. Najlepszymi przedplonami są rośliny motylkowate, okopowe i oleiste. Również zboża uprawiane w drugim lub trzecim roku po oborniku i międzyplony ozime zbierane w pierwszej połowie maja.
Proso jest bardzo wrażliwe na herbicydy, a szczególnie na ich pozostałości w glebie. Dlatego walkę z chwastami prowadzi się w okresie od wschodów do krzewienia zboża broną lekką lub broną chwastownika. Jeżeli zabiegi te są niewystarczające, chwasty należy zwalczać za pomocą herbicydów. Wcześniejsze względnie późniejsze stosowanie środków chwastobójczych powoduje uszkodzenie roślin i opóźnia ich rozwój. W razie silnego zachwaszczenia można również wykorzystać preparaty, które stosuje się w uprawie owsa, ale w małych dawkach.
Zagrożenie chorobami i szkodnikami jest stosunkowo niewielkie. Zboże porażane jest przeważnie przez głownię prosa. Ze szkodników najgroźniejsza jest omacnica prosowianka.
Kiedy zbieramy?
Dojrzewanie prosa rozpoczyna się w drugiej połowie sierpnia, ale może się przeciągnąć nawet do drugiej połowy września. Zarówno w źdźbłach, jak i w obrębie pojedynczej wiechy, dojrzewanie przebiega nierównomiernie, powodując straty z powodu osypywania się ziaren. Jednoetapowy zbiór przeprowadza się, gdy ziarna górnej części większości wiech są w pełni dojrzałe, a w środkowej części osiągną dojrzałość woskową. Słoma jest wtedy jeszcze zielona. Zbioru dokonuje się w fazie pełnej dojrzałości ziarniaków, co przy sprzyjającej pogodzie, pozwala na zminimalizowanie strat plonu. Ziarno zwykle wymaga wtedy dosuszania, aby jego wilgotność nie przekraczała 15%
Korzenie wiązkowe prosa sięgają do poziomu ok. 50 cm, a pojedyncze nawet do 1 m głębokości. Dzięki temu roślina może pobierać wodę z gleb suchszych. Proso wytwarza od 1 do 5 źdźbeł. Dość grube, zwykle owłosione źdźbło, dorasta do 0,8-1,5 m wysokości. Roślina posiada lancetowate, często pofałdowane, przeważnie zielone bądź czerwonawe liście. Kwiatostan stanowi wiecha złożona z głównego pędu oraz do trzech rzędowych rozgałęzień. Dwukwiatowe kłoski umieszczone są na końcu tzw. gałązek, ale tylko z jednego z nich zawiązywany jest ziarniak. Proso zaliczane jest do roślin samopylnych, ale może być również zapylane przez owady. Ziarniak tkwi w twardych plewkach, które do niego szczelnie przylegają.
Głównym składnikiem ziarna prosa są węglowodany, ok. 59%, białko 10-18% i tłuszcz - 3,6-4,8%. Proso konsumowane jest w głównej mierze w formie kaszy jaglanej łuszczonej bądź polerowanej, która zawiera m.in. witaminy z grupy B, z grupy A (karoten) i PP (kwas nikotynowy, kwas pantotenowy, alfabiotyna).
Teodora Poździk
Artykuł opracowany we współpracy z Lubelskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Końskowoli
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj |