_mlun.jpg)
Strączkowe jako przedplon dla innych roślin
Opublikowano 25.11.2017 r.
Rośliny straczkowe, dzięki aktywnej symbiozie z bakteriami brodawkowatymi wiążą wolny azot atmosferyczny, który wraz z resztkami pożniwnymi pozostaje w glebie, polepszając jej żyzność i właściwości fizyczne. Strączkowe są więc idealnym przedplonem pod każdą inną roślinę uprawną, gdyż pozostawiają stanowisko w bardzo wysokiej kulturze.
Rośliny strączkowe, inaczej motylkowe grubonasienne, należą do rodziny bobowatych. Uprawiane są częściej na nasiona niż dla zielonej masy. Nasiona są wykorzystywane głównie w celach paszowych, ale również w przemyśle spożywczym i kosmetycznym.
Do roślin strączkowych powszechnie uprawianych zaliczamy łubin żółty, biały i wąskolistny, groch siewny ogólnoużytkowy i pastewny, bobik oraz wykę. Ostatnio coraz większą popularnością cieszy się soja, która również należy do tej samej grupy roślin.
Pomijamy w zmianowaniu strączkowe i motylkowe, a to błąd. Udział zbóż w strukturze zasiewów w wielu rejonach kraju dochodzi do niebezpiecznej granicy 80%. Oznacza to ubożenie gleb w próchnicę, zwiększenie ich przepuszczalności i postępowanie procesu zakwaszania. Rolnicy nie doceniają, bądź nie do końca są świadomi, jak duże jest znaczenie nawozowe tych roślin.
Przedplon z dodatkiem azotu
Symbiotyczne wiązanie azotu atmosferycznego przez bakterie brodawkowe w korzeniach bobowatych zapewnia uzyskanie wysokobiałkowej biomasy i wzbogaca glebę w substancję organiczną i azot.
W resztkach pożniwnych wnoszą do gleby duże ilości azotu. Rośliny te są doskonałym przedplonem dla roślin zbożowych, przemysłowych i okopowych ‒ nawożenie nimi zapewnia zwiększenie plonu roślin następczych nawet o 15%. Wzbogacają glebę w próchnicę ‒ uprawiane w międzyplonach, na zielone nawozy, wnoszą do gleby około 4-8 ton suchej masy i udostępniają roślinom inne składniki pokarmowe (np. fosfor). W zasadzie nie wymagają nawożenia tym składnikiem pod warunkiem, że gleba, na której je uprawiamy, jest zasobna w pozostałe składniki pokarmowe, w gorszych warunkach niewielka dawka około 30 kg N/ha wskazana jest.
Czy to się opłaca
Jaka jest opłacalność uprawy? Rolnicy, przeprowadzając kalkulację opłacalności, zwykle nie biorą pod uwagę wartości stanowiska po bobowatych, gwarantującej zwyżki plonu rośliny następczej oraz oszczędności wynikających ze zmniejszenia nakładów na nawozy azotowe. Azot biologicznie związany przez rośliny i bakterie, jest wykorzystywany przez rośliny w 100%, podczas gdy z nawozów mineralnych tylko w około 50%. Zatem każde 100 kg związanego biologicznie azotu odpowiada 200 kg azotu mineralnego.
Z ekonomicznego punktu widzenia, uprawa roślin motylkowatych to nie tylko faktycznie uzyskany plon, ale także wzbogacenie gleb w tani azot. Najmniejsze wymagania glebowe wykazuje łubin żółty (również wąskolistny) i nadaje się na gleby zakwaszone. Ile azotu uzyskamy z jego uprawy? Wiąże około 140 kg N/ha ‒ taka ilość azotu zawarta jest
w 400 kg saletry amonowej. Po odjęciu azotu wynoszonego z pola z nasionami ‒ około 100 kgN/ha, w resztkach pożniwnych pozostaje 40 kg N, które odpowiadają 114 kg saletry, za które rolnik nie musi płacić.
Strączkowe w praktyce
Agrotechnika roślin strączkowych nie jest trudna, ale wymaga praktycznej znajomości podstawowych zasad jej uprawy.
- Wymagania glebowe
Rośliny strączkowe bardzo wyraźnie reagują na nieodpowiednio dobrany rodzaj gleby i jej pH. Ich zróżnicowane wymagania glebowe przedstawia tabela 2.
- Stanowisko
- przedplonem mogą być różne rośliny, z wyłączeniem roślin motylkowych;
- najlepiej umieszczać je w trzecim, czwartym roku po oborniku;
- najczęściej uprawia się je po zbożach;
- ze względu na zbyt dużą ilość azotu, błędem jest uprawa roślin strączkowych po okopowych uprawianych na oborniku;
- przerwa w uprawie na tym samym polu powinna wynosić 3-5 lat;
- udział w strukturze zasiewów powinien wynosić 20-25%.
- Uprawa roli
Uprawa roli taka sama, jak pod inne rośliny jare wczesnego siewu, wyjątkiem jest wyka ozima, ważne jest odchwaszczenie
pola.
1. Uprawa pożniwna i jesienna:
- po zbiorze przedplonu - zespół uprawek pożniwnych;
- nawożenie P i K - najlepiej pod orkę;
- orka przedzimowa;
2. Uprawa wiosenna:
- włókowanie lub bronowanie w celu ograniczenia strat wody i wstępnego doprawienia roli,
- wysiew nawozów azotowych na stanowiskach ubogich,
- wysiew nasion ‒ zgodnie z wymaganiami każdego gatunku.
- Nawożenie
a) nawożenie azotem:
rośliny strączkowe, dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi, wykorzystują azot atmosferyczny, lecz zanim ta symbioza się rozwinie, zalecane jest stosowanie przedsiewne azotu (tzw. dawki startowej) w ilości 20-30 kg N na 1 ha,
w uprawie łubinów można zrezygnować z nawożenia azotowego,
b) nawożenie fosforem i potasem:
wielkość dawek zależy od zasobności gleby, wartości przedplonu, stopnia mineralizacji oraz wielkości przewidywanego plonu.
Przykładowe dawki pokarmowe:
- bobik: od 60 do 100 kg P2O5/ha i od 100 do 160 kg K2O/ha,
- groch polny: od 60 do 100 kg P2O/ha i od 100 do 180 kg K2O/ha,
- łubin żółty: od 40 do 60 kg P2O/ha i od 80 do 120 kg K2O/ha,
- łubin wąskolistny: od 40 do 60 kg P2O/ha i od 80 do 120 kg K2O/ha,
- łubin biały: od 60 do 90 kg P2O/ha i od 80 do 140 kg K2O/ha,
- wyka jara: od 60 do 100 kg P2O/ha i od 100 do 160 kg K2O/ha,
- wyka ozima (uprawiana w mieszankach): od 60 do 90 kg P2O/ha i od 100 do 140 kg K2O/ha.
c) wapnowanie gleby:
odczyn gleby decyduje o symbiozie z bakteriami;
bobik, groch i wyka jara wymagają obojętnego odczynu gleby; jeśli więc zachodzi potrzeba odkwaszenia gleby, po zbiorze przedplonu należy zastosować nawozy wapniowe,
łubiny ujemnie reagują na zasadowy odczyn gleby.
Siew
a) przygotowanie materiału siewnego:
materiał siewny powinien być dobrej jakości (energia kiełkowania: od 75 do 95%, czystość ok. 98%, brak uszkodzeń mechanicznych),
zaprawienie nasion przeciwko chorobom;
bezpośrednio przed siewem zaprawienie nasion nitraginą,
b) parametry siewu (przedstawia tabela 3).
Określenie normy wysiewu:
- Liczba roślin na 1 m2
- MTN ‒ patrz etykieta na opakowaniach
- Zdolność kiełkowania ‒ patrz etykieta na opakowaniach
- Wp ‒ wschody polowe są niższe od zdolności kiełkowania (warunki laboratoryjne), zatem do wyniku należy dodać od 5 do 10% normy wysiewu.
Pielęgnacja
a) według starych zaleceń:
wałowanie po siewie w celu łatwiejszego zbioru (dotyczy grochu),
niszczenie zaskorupienia gleby i zachwaszczenia (strączkowe długo kiełkują i dlatego łatwo ulegają zachwaszczeniu),
b) według obecnych zaleceń:
stosowanie herbicydów zgodnie z zaleceniami IOR.
Choroby i szkodniki
a) choroby roślin strączkowych:
groch: askochytoza, rdza grochu, mączniak prawdziwy,
bobik: askochytoza, czekoladowa plamistość,
łubiny: antraknoza, fuzarioza,
b) szkodniki roślin strączkowych:
strąkowce,
oprzędziki,
pachówki strąkóweczki,
mszyce.
Zbiór
a) zbiór na nasiona:
- zbiór wykonać jednoetapowo w fazie, gdy nasiona są twarde i suche (2/3 strąków na roślinie jest suchych); w przypadku, gdy dojrzewanie i suszenie roślin w polu jest utrudnione, należy wykonać desykację roślin (Reglone® 200 SL 2-4 l/ha), po 6-10 dniach można przystąpić do zbioru kombajnem.
- równo dojrzewają odmiany samokończące.
- wilgotność nasion nie powinna być większa niż
- 15-16%.
- nasiona po zbiorze należy dosuszyć (ok. 14%) i doczyścić.
b) zbiór na zieloną masę:
- rośliny strączkowe należy zbierać, gdy zielonka zawiera najwyższą ilość składników pokarmowych i najmniej włókna.
- groch, peluszkę i wykę należy zbierać, gdy wytworzą się pierwsze strąki i rośliny znajdują się w fazie kwitnienia.
- łubin wąskolistny należy zbierać w fazie pełnego kwitnienia na pędach głównych.
- łubin żółty i biały należy zbierać w fazie wykształcania się strąków na pędzie głównym oraz kwitnienia na pędach bocznych,
- bobik należy zbierać podczas wykształcania się strąków.
Praktyczny schemat technologii uprawy roślin strączkowych:
JESIEŃ
1. Wapnowanie stanowiska (jeśli jest konieczne) bezpośrednio po zbiorze przedplonu i podorywka.
2. W październiku i listopadzie nawożenie P i K oraz bezpośrednio – orka zimowa.
WIOSNA
1. Jeśli nie zastosowano jesiennego nawożenia P i K, szczególnie na glebach lekkich wczesną wiosną należy zastosować nawożenie P i K.
2. Włókowanie oraz bronowanie.
3. Przedsiewny wysiew nawozu azotowego (saletrzak
150 kg/ha, saletra amonowa 100 kg/ha).
4. Siew zgodny dla danego gatunku, odmiany i typu (odmiany samokończące) materiałem kwalifikowanym - patrz tabela powyżej (uwzględniamy: termin siewu, obsadę, rozstaw międzyrzędzi i głębokość siewu); przykład określenia normy wysiewu: łubin wąskolistny ‒ odmiana Sonet: samokończąca lub epigonalna, słodka, nierozgałęziająca się.
5. Zabiegi pielęgnacyjne niszczenia chwastów:
bronowanie broną lekką ‒ chwastownikiem, jeśli nie było ochrony herbicydowej,
zwalczanie chemiczne ‒ stosowanie herbicydów,
6. Lustracja plantacji z uwzględnieniem występowania chorób i szkodników (zwalczanie chemiczne zgodne z rejestracją preparatów).
7. Ocena stopnia dojrzałości strąków ‒ nasion z uwzględnieniem warunków pogodowych; ewentualna chemiczna desykacja.
8. Zbiór ‒ właściwa regulacja i przygotowanie kombajnu:
odpowiedni dobór sit ‒ dokładność czyszczenia,
wydłużony stół w hederze (wychwytywanie nasion osypujących się),
wysunięte do przodu motowidła (mniejsze straty),
właściwa szczelina w zespole młócącym (mniej uszkodzonych nasion),
odpowiednia prędkość bębna (mniej uszkodzonych nasion, dobre oddzielanie nasion).
9. Przechowywanie, czyszczenie i suszenie do wilgotności 14-15% (uwaga przed przypaleniem nasion).
10. Pozbiorowa kontrola nasion w okresie przechowywania przed strąkowcami i szkodnikami magazynowymi.
|
Uprawa na plon główny |
N (kg/ha) |
|
groch siewny, wyka |
40-60 |
|
łubin |
65-90 |
|
bobik |
60-80 |
|
koniczyna biała |
100 |
|
koniczyna czerwona z trawami |
55-150 |
|
lucerna |
110-185 |
|
Poplon |
|
|
koniczyna czerwona (wsiewka) |
70-95 |
|
koniczyna biała (wsiewka) |
74-130 |
|
łubin |
40-70 |
|
Roślina |
Wymagania glebowe klas gleby |
pH – odczyn gleby |
|
bobik |
II- III b |
6,5-7 – obojętny |
|
groch siewny jadalny |
I-III b |
6,5-7 – obojętny |
|
groch siewny pastewny |
III b-IV b |
6,5-7 – obojętny |
|
łubin żółty |
IV-V |
5,5-6,5 – lekko kwaśny |
|
łubin wąskolistny |
IV a-IV b |
5,5-6,5 – lekko kwaśny |
|
łubin biały |
III b-IV a |
6,5-7,2 – obojętny |
|
wyka jara |
II-IV a |
6,6-7,3 – obojętny |
|
roślina |
liczba roślin |
MTN (g) |
głębokość siewu |
norma |
termin siewu |
|
bobik |
45-65 |
400-550 |
8-10 |
220-350 |
najwcześniejszy |
|
groch |
100-120 |
170-250 |
4-6 |
200-300 |
najwcześniejszy |
|
łubin żółty |
60-70 |
110-150 |
3-4 |
120-160 |
najwcześniejszy |
|
łubin wąskolistny |
80-100 |
100-140 |
3-4 |
130-180 |
najwcześniejszy |
|
łubin biały |
40-60 |
250-320 |
4-5 |
150-250 |
najwcześniejszy |
|
wyka jara |
180-200 |
40-60 |
4-6 |
100-140 |
najwcześniejszy |
|
Parametry |
groch |
bobik |
łubin wąskolistny |
łubin żółty |
łubin biały |
|
energia metaboliczna (MJ/kg) |
13,8 |
12,8 |
12 |
12,4 |
13 |
|
białko ogólne |
20,9 |
27,0 |
31,3 |
42,5 |
33,6 |
|
Lizyna (g) |
15,1 |
17,7 |
14,4 |
19,5 |
17,5 |
|
Metionina |
5,24 |
5,35 |
7,83 |
11,7 |
8,4 |
|
Treonina (g) |
7,94 |
9,91 |
11 |
12,5 |
12,4 |
|
Trypofan (g) |
1,88 |
2,41 |
2,5 |
3,12 |
2,4 |
 |
Stanisław Leń
Artykuł opracowany we współpracy z Dolnolšskim Orodkiem Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj |
