KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności

WYSZUKIWARKA

Morwa biała - uprawa i właściwości

Opublikowano 02.05.2021 r.
Morwa biała – roślina bogata w drogocenne składniki, znana z wszechstronnych właściwości, zapomniana, po latach wolnymi krokami wraca do łask. Głównie kojarzy się ze słodkimi owocami, które kształtem przypominają jeżyny i z produkcją jedwabników. Roślina ta wykazuje bardzo duży potencjał, w wielu dziedzinach. Przede wszystkim w medycynie, kosmetologii, w przemyśle papierniczym, meblarskim, w sektorze energii odnawialnej, ogrodnictwie i, oczywiście, w kuchni.

morwa biała

Do Polski przywędrowała w XVII w. z Azji południowo-wschodniej, gdzie znana była już 3000 lat p.n.e. w związku z hodowlą jedwabników. Ciekawostką jest też fakt, że z kory i łyka morwy Chińczycy wykonywali pierwsze pieniądze. Nazwa morwy białej pochodzi od białawego zabarwienia kory, a nie jak się często uważa, od koloru owoców. Rośnie bardzo szybko, w formie drzewa do 15 m wysokości. Jest rośliną jedno- lub dwupienną o małych niepozornych kwiatach męskich i żeńskich, które pojawiają się w maju. Słodkie owoce w kolorach: białym, różowym, fioletowym i czarnym, dojrzewają w lipcu i sierpniu. Morwa biała charakteryzuje się bogatym ulistnieniem. Liście ciemnozielone, błyszczące, ząbkowane na brzegach i o zróżnicowanym kształcie na tej samej roślinie: jajowate, sercowate, lancetowate, dłoniaste lub strzępiaste (zjawisko heterofilii).

Morwa biała uprawa

Wymaga jasnych i ciepłych stanowisk. Optymalna temperatura dla jej rozwoju wynosi około 30° C. Wiosenne przymrozki, już przy spadku temperatury do -2° C, powodują przemarzanie pączków i młodych pędów. W ostre bezśnieżne zimy w chłodniejszych regionach Polski, gdzie temperatura spada poniżej -20-30° C, mogą przemarzać pędy jednoroczne.

Morwa biała charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu, dobrze adoptuje się w każdym środowisku, nawet z dużym zanieczyszczeniem powietrza. W Polsce występuje głównie w parkach miejskich. Morwa najlepiej rośnie na glebach pulchnych, głębokich, łatwo się nagrzewających, przepuszczalnych oraz bogatych w składniki pokarmowe, o odczynie obojętnym do lekko zasadowego i poziomie wód gruntowych na głębokości 1-1,5 m. Nie nadaje się do uprawy na terenach podmokłych. Roślina może być rozmnażana generatywnie przez wysiew nasion lub wegetatywnie poprzez ukorzenianie odkładów, szczepienie lub okulizowanie.

Sadzonki, najlepiej 2-3-letnie, dobrze rozwinięte sadzimy jesienią w październiku lub listopadzie. Rozstawa zależna jest od sposobu użytkowania (Tabela).

Rozstawa sadzonek morwy białej w poszczególnych typach nasadzeń (Małgorzata Łochyńska)

Ma niewielkie wymagania uprawowe, dlatego jej pielęgnacja nie zajmuje zbyt wiele czasu. Drzewka morwowe wchodzą w owocowanie już po upływie 2-3 lat od posadzenia. Długość użytkowania zależy od sposobu prowadzenia – i tak drzewa wysokopienne wykorzystuje się przez ok. 50-60 lat, niskopienne ok. 40 lat, natomiast krzewy do 25 lat.

Dobrze reaguje na nawozy organiczne: obornik, kompost, torf i nawozy zielone. Obornik należy stosować jesienią na glebach cięższych lub wiosną na glebach lżejszych, co 3-4 lata, dla upraw polowych w dawce 20-30 t/ha, dla żywopłotu – 300-400 kg/100 m, a dla drzew sadzonych liniowo – 30-40 kg/1 drzewo.

Morwa - nawożenie

Nawożenie mineralne traktuje się jako uzupełniające. W uprawie morwy największe znaczenie ma azot, gdyż wpływa na zwiększenie ilości liści. Młode krzewy nawozimy w dawce 20-40 kg/ha azotu w czystym składniku, a starsze 60-80 kg/ha. Fosfor podnosi wartość odżywczą liści i jakość nasion. Stosujemy go wiosną lub jesienią w dawce 200-300 kg/ha. Na 3-4 tygodnie przed rozwinięciem liści uzupełniamy potas w ilości 150-200 kg/ha w postaci 60% soli potasowej. Wszystkie nawozy trzeba wymieszać z glebą. Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym jest cięcie, które powinno się przeprowadzać regularnie w każdym roku, najlepiej wczesną wiosną przed rozpoczęciem okresu wegetacyjnego. Rośliny są dość odporne na suszę, ale w ciepłe i upalne lata mogą wymagać delikatnego nawadniania pamiętając, że nie tolerują nadmiaru wody – są wtedy bardziej podatne na choroby grzybowe.

Morwa biała, podobnie jak i inne rośliny, porażana jest przez choroby bakteryjne i grzybowe oraz niszczona przez różne szkodniki. Do najczęściej spotykanych chorób należą: bakterioza morwy, zgorzel pędów, czarna zgorzel korzeniowa oraz plamistości liści. Z kolei szkodniki to głównie misecznik śliwowy, przędziorki, tarczniki i oprzędnica jesienna. Wszystkie choroby i uszkodzenia krzewów powodują obniżenie plonu liści i biomasy.

Dobra prawie na wszystko

Od wieków morwa biała jest znana ze swoich właściwości leczniczych. Na początku wykorzystywana była w medycynie ludowej, obecnie jej walory potwierdzone są licznymi badaniami, dzięki czemu znalazła zastosowanie w farmakologii. W kuracjach wy-
korzystywane są zarówno jej owoce, liście, jak i kora.

Roślina wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych, m.in.: pomaga w leczeniu cukrzycy typu II, obniżając poziom glukozy we krwi i pobudzając trzustkę do wydzielania insuliny. Ponadto ma silne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, obniża stężenie złego cholesterolu i trójglicerydów, zapobiegając chorobom układu krążenia i miażdżycy. Świetnie radzi sobie z gronkowcem i różnymi bakteriami układu pokarmowego, które powodują biegunki i bóle brzucha.

Spożywanie morwy białej może pomóc także w redukcji masy ciała u osób odchudzających się, gdyż blokuje wchłanianie cukru i tym samym odkładanie się tkanki tłuszczowej. Z literatury możemy dowiedzieć się, że morwa wykazuje duże zdolności w wybielaniu skóry w przypadku plam i piegów. Ponadto okazuje się, że substancje zawarte w owocach morwy są skuteczną
bronią w walce z czasem, powstrzymując proces starzenia się komórek. Natomiast wyciąg z korzenia morwy białej ma właściwości antynowotworowe, przeciwdziała rozwojowi czerniaka oraz białaczki. Wspomaga pracę układu odpornościowego, zwiększając tym samym witalność całego organizmu. Obecnie w aptekach, a nawet w marketach, można spotkać gotowe preparaty, suplementy diety powstałe na bazie morwy białej w formie herbatek, wyciągów, syropów, suszonych owoców, soków, dżemów, i tabletek czy sproszkowanych liści. Nie zapominajmy, że możemy niektóre preparaty przygotować samodzielnie
w domowych warunkach. Wystarczy zebrać liście morwy i ususzyć, aby cieszyć się wyśmienitym smakiem naparów. Należy tylko pamiętać, że najlepszą porą na zbieranie liści jest przełom czerwca i lipca, a suszyć je trzeba w słońcu lub przewiewnym pomieszczeniu, aby nie spleśniały. Ponadto z owoców morwy możemy zrobić wyśmienite przetwory, soki, wina, konfitury, a także stosować je jako dodatek do ciast i deserów.

Przeciwcukrzycowa herbata z morwy białej

Przyrządzenie herbaty jest bardzo proste. Wystarczy zalać 1 g liści morwy 100 ml gorącej wody i zaparzać przez 3 do 5 minut. Aby zatrzymać wszystkie aromaty i substancje, tak jak w przypadku zaparzania innych ziół, kubek należy przykryć. Tak przygotowaną herbatkę warto pić przed posiłkiem, hamuje bowiem działanie enzymów odpowiedzialnych za rozkład cukrów.

Syrop z morwy

Również bardzo prosto jest przygotować syrop z owoców morwy.

Dojrzałe, miękkie owoce wsypujemy do rondla, rozgniatamy drewnianą łyżką albo tłuczkiem, aby puściły sok. Następnie podgrzewamy na małym ogniu około pół godziny. Po ostygnięciu przekładamy na sito wyłożone czystą flanelką albo tetrową pieluchą i wyciskamy sok. Owoców nie należy przecierać przez sito, do przygotowania syropu potrzebny jest sok, a nie przecier. Syrop z morwy powstaje przez gotowanie soku na najmniejszym ogniu przez kilka godzin, aż jego objętość zredukuje się do 30%. Gotowanie syropu z soku uzyskanego z 10 kg morwy może trwać nawet 8-12 godzin. Podczas gotowania trzeba systematycznie zbierać tworzącą się pianę (ważne!). Wrzący syrop przelewa się do małych słoiczków i butelek, ponieważ dawkowanie jest niewielkie – jedna porcja to maksymalnie łyżka syropu.

Syrop z morwy bez cukru przechowywany w chłodnym i ciemnym miejscu zachowuje swoje lecznicze właściwości przez 2 lata. Doskonały jest na przeziębienie, na kaszel, dla wzmocnienia i oczyszczenia organizmu oraz profilaktycznie przeciw astmie.

Użyteczna na wiele sposobów

Morwa biała znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach. Pierwszą z nich była uprawa na pokarm dla gąsienic jedwabników morwowych. Wykorzystywano ją również jako naturalną roślinę barwierską, ponieważ pomarańczowożółte lub złote drewno za-
wiera 32% tanin. Odznacza się ono wyjątkową elastycznością i trwałością, dlatego chętnie jest używane do wyrobu rakiet do tenisa i badmintona oraz kijów hokejowych. Jest również eksploatowane w przemyśle meblarskim, a także do wyrobu beczek, koszy i jako materiał wiążący, a ze względu włóknistą strukturę kory – do wyrobu papieru. Świetnie nadaje się też jako podłoże do uprawy boczniaków. W związku z odpornością na zanieczyszczenia powietrza często sadzi się ją jako roślinę żywopłotową – daje doskonałą ochronę przed hałasem, wiatrem i spalinami. Ponadto drewno morwowe ma ogromną wartość energetyczną – można je przeznaczać do produkcji ciepła, energii elektrycznej i paliw (ciekłych i gazowych). Roślina wykazuje duży potencjał w sektorze energii odnawialnej i biopaliw. Z hektara uprawy można uzyskać nawet 17 ton biomasy.

Wszystkie zalety morwy białej zachęcają do tego, aby ponownie zainteresować się uprawą, która w przyszłości może otworzyć nowe źródło zysków.

 

Ewa Kłosińska

artykuł opracowany we współpracy z ŁODR w Bratoszewicach

Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO