Joachim i Anna - święci dziadkowie

Anna i Joachim

Kult rodziców matki Jezusa - Joachima i Anny rozwijał się w Kościele wraz z kultem maryjnym. Prawdopodobnie już na przełomie IV/V wieku w Jerozolimie wzniesiono kościółek ku czci świętych Joachima i Anny w okolicach sadzawki Betesda, który istnieje do dziś. Stare przekazy głoszą, że w pobliżu tej sadzawki znajdował się dom Joachima i Anny a także ich grób. Inne, wskazują miejsce ich pochówku w dolinie rzeki Ezdrelon,  przy wejściu na górę Oliwną. 

Dziadkowie Jezusa

Pierwsze informacje o życiu św. Anny datowane są na II wiek. Urodziła się w Betlejem, 70 lat przed narodzeniem swojego wnuka Jezusa. Imię „Anna” pochodzi z języka hebrajskiego i znaczy tyle co „łaska”. Wywodziła się z królewskiego rodu Dawida. W wieku 24 lata poślubiła Joachima, Galilejczyka z zamożnej rodziny. Małżonkowie zamieszkali w Nazarecie. Przekazy mówią, że Joachim i Anna przeprowadzili się z Galilei do Jerozolimy i tu zamieszkali. Przez 20 lat nie doczekali się potomstwa. W tamtych czasach bezpłodność traktowana była jako kara za grzechy przodków. Dlatego Anna i Joachim gorliwie prosili Boga o dzieci. Według przekazu Joachim udał się na pustynię, w górach rozbił namiot i pościł 40 dni i 40 nocy, nie ustając w modlitwie. W tym czasie jego małżonka Anna również żarliwe się modliła. W 45 roku życia Anna urodziła dziewczynkę. Bóg wysłuchał ich próśb. 

Co prawda Ewangelie nie podają zbyt wielu szczegółów na temat życia Maryi w ogóle, a tym bardziej o Jej narodzinach i dzieciństwie. Lukę tę uzupełniają apokryfy. Określenie to stosowane jest wobec ksiąg o tematyce biblijnej, uważanych za nie-natchnione i co za tym idzie niewchodzące w skład kanonu Pisma Św. Z pism apokryficznych mówiących o Maryi należałoby wymienić przede wszystkim: „Protoewangelię Jakuba”, „Ewangelię Pseudo-Mateusza”, „Ewangelię Narodzenia Maryi”, „Ewangelię arabską o młodości Chrystusa”, „Historię Józefa Cieśli” i „Księgę o przejściu Maryi”. 

Z drugiej połowy II wieku n.e. pochodzi tzw. „Protoewangelia Jakuba”. Utwór napisany w języku greckim, przedstawia narodziny i młodość Maryi, Zwiastowanie i narodzenie Jezusa. Kończy się opisem sceny ucieczki Świętej Rodziny przed rzezią niewiniątek. 

Apokryf szczegółowo prezentuje okoliczności związane z narodzeniem Maryi. 

Według panującego zwyczaju w 15 dniu dziecku nadano imię Maryja, które tłumaczy się w różny sposób, między innymi jako: „pani”, „piękna” lub „napawająca radością”. 

W 80 dniu małżonkowie zanieśli niemowlę do świątyni, aby je poświęcić Bogu i oddać przewidzianą prawem ofiarę. „Protoewangelia” opisuje także pierwsze lata życia Maryi, która została oddana na dalsze wychowanie do świątyni. Śladem tego opisu w Kościele katolickim 21 listopada obchodzi się wspomnienie Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny. 
Apokryf wspomina, że przyszła Matka Boża urodziła się w pobliżu świątyni jerozolimskiej, gdzie później zbudowano Kościół Najświętszej Panny, dziś bazylika pod wezwaniem św. Anny. Dzień poświęcenia Kościoła ­ - 8 września przyjęto jako datę narodzenia Maryi. Dziewięć  miesięcy po Uroczystości Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. Do dziś czczona tam jest figura Maryi jako małego dzieciątka. 

Okoliczności narodzenia Maryi opisuje także powstała w VI wieku, apokryficzna „Ormiańska Ewangelia Dzieciństwa”: 
„W dwudziestym pierwszym dniu miesiąca Elul, to jest 8 września – dodaje do tego  – Anna wydała na świat swoje dziecię o siódmej godzinie [czyli o naszej 13.00]. Pierwszego dnia spytała położną: ‘Kogo wydałam na świat? Ona odpowiedziała: ‘Wydałaś na świat dziewczynkę bardzo piękną, jaśniejącą i promieniejącą, bez skazy i bez żadnej plamy’ […] Gdy dziecko miało 3 dni, [Anna ] poleciła położnej, aby je obmyła i aby z uszanowaniem przyniosła je do jej pokoju. Gdy  kobieta podała jej dziecko, […] [Anna] ‘W porywie czułości nazwała ją imieniem Maryja. Z dnia na dzień [dziecko] rosło i rozwijało się, a [matka] z wielką radością kołysała je w swoich ramionach”.

Nie znamy dokładnej daty narodzin Maryi, podobnie jak Jej syna Jezusa. Nie wiadomo również, gdzie narodziła się Matka Boża. Wskazuje się lokalizacje w pobliżu dawnej Świątyni, przy Sadzawce Owczej. Podobno obok tej sadzawki znajdował się dom Joachima i Anny. Już od początku V wieku  przychodzili tam pielgrzymi, czcząc miejsce przypuszczalnego narodzenia Maryi. Wzniesiono tam bazylikę św. Anny, gdzie w podziemiach znajduje się Grota Narodzenia Matki Bożej. 

Ale zanim to się stało miejsce to znalazło się w rękach arabskich i dopiero w XV wieku franciszkanie uzyskali pozwolenie na dwukrotne w ciągu roku 8 września i 8 grudnia odprawienie Mszy św. 

W 1856 r., w dowód wdzięczności sułtan turecki podarował kościół Napoleonowi Bonaparte. Od tego czasu należy on do rządu Francji.  Kościół został odrestaurowany i przekazany pod koniec XI wieku Ojcom Białym.  W 1967 r., w czasie wojny sześciodniowej bazylika została zbombardowana i znacznie zniszczona. Odbudowano ją  i ponownie otworzono w 1971 r.  

Bazylika, poświęcona rodzicom Maryi - św. Annie i Joachimowi, została wybudowana w stylu romańskim. W centrum nawy południowej znajduje się zejście do krypty, gdzie czczone jest narodzenie Matki Bożej. W czasie II wojny światowej w krypcie tej po lewej stronie ołtarza żołnierze Armii Polskiej na Wschodzie  umieścili w 1944 r.  wizerunek Matki Bożej Ostrobramskiej i tablicę, na której widnieje napis: 

W zbrojnym pochodzie do Polski przez Ziemię Świętą uczniowie szkół podchorążych – centrum wyszkolenia Armii Polskiej na Wschodzie oddając hołd Niepokalanej w miejscu Jej narodzenia – polecają się Jej opiece na zawsze szczególnie na okres walki o wolność ojczyzny i powrotu do swych rodzin. Jerozolima 29.1.1944. 

Ale wróćmy do dziadków Pana Jezusa. Wg przekazów Joachim zmarł wcześnie, gdy Maryja była jeszcze dzieckiem. Nie wiadomo, kiedy umarła św. Anna. Apokryfy mówią, że gdy Maryja została zaślubiona Józefowi w wieku 14 lat,  Anna zamieszkała z córką i jej mężem w Nazarecie. 

W ikonografii św. Anna ukazywana jest w scenach obrazujących życie Maryi. Ulubionym motywem jest św. Anna ucząca Maryję czytać. Charakterystyczne jej atrybuty to: palec na ustach, księga i lilia. 
Św. Joachim malowany jest jako starszy, brodaty mężczyzna w długiej sukni lub płaszczu. Jego atrybutami są: anioł, Dziecię Jezus w ramionach, dwa gołąbki w dłoni na zamkniętej księdze lub w małym koszyku, jagnię u stóp, laska, kij pasterski, księga albo zwój.

Osoby starsze miały zagwarantowane w społeczeństwie palestyńskim godne miejsce, a sankcje prawne za naruszenie obowiązku szacunku i opieki nad rodzicami były surowe. Dzieci, wychowywane w wielopokoleniowych rodzinach, uczyły się szacunku, jaki ich rodzice okazywali swoim rodzicom. 

Doświadczenia życiowe Joachima i Anny pokazują, że w żadnym wieku nie należy poddawać zniechęceniu, ani zgorzknieniu. Oboje święci patronują małżeństwom, rodzicom i dziadkom. Ta święta para symbolizuje również naszych dziadków, tych którzy żyją i tych, którzy już odeszli. 

Modlitwa papieża Benedykta XVI za dziadków, przesłana na VI Światowe Spotkanie Rodzin w Meksyku (15-17 stycznia 2009 r.)

Panie Jezu, narodziłeś się z Dziewicy Maryi, córki świętych Anny i Joachima. Patrz z miłością na dziadków na całym świecie. Ochraniaj ich! Oni są bogactwem dla rodzin, dla Kościoła i dla całego społeczeństwa. Wspieraj ich! Kiedy przybywa im lat, niech wciąż będą dla swojej rodziny mocnymi filarami wiary ewangelicznej, stróżami szlachetnych wartości rodziny, żywymi skarbcami trwałych tradycji religijnych. Spraw, by jako nauczyciele mądrości i odwagi przekazywali przyszłym pokoleniom owoce swoich dojrzałych doświadczeń ludzkich i duchowych. Panie Jezu, pomagaj rodzinom i społeczeństwu doceniać obecność i rolę dziadków. Spraw, by nigdy nie byli zaniedbywani ani wykluczani, ale zawsze znajdowali szacunek i miłość. Pomagaj im żyć pogodnie i czuć się akceptowanymi przez wszystkie lata życia, jakimi ich obdarzasz. Maryjo, Matko wszystkich żyjących, nieustannie otaczaj opieką dziadków, bądź z nimi podczas ziemskiej pielgrzymki, i niech za sprawą Twoich modlitw wszystkie rodziny spotkają się kiedyś w niebieskiej ojczyźnie, gdzie Ty czekasz na wszystkich ludzi, by ich przygarnąć w wielkim uścisku życia bez końca. Amen.