Użądlenia owadów - jak sobie z nimi radzić?

Owady należące do rzędu błonkoskrzydłych to:
szerszenie, pszczoły, trzmiele i osy.

W większości przypadków użądlenia są bezpieczne i nie powodują poważniejszych konsekwencji dla naszego zdrowia. Wiążą się jednak z intensywnym bólem i dyskomfortem. Wszystko, oczywiście, zależy od indywidualnej tolerancji poszkodowanego oraz ilości wtłoczonego jadu. U osoby uczulonej wystarczy użądlenie jednego owada, by wywołać objawy niejednokrotnie
ciężkie i zagrażające życiu. Warto więc znać zasady udzielania pierwszej pomocy w takich przypadkach.

Zwyczajowa reakcja miejscowa – to rumień w miejscu użądlenia, ból oraz niewielki obrzęk, ustępujący w ciągu kliku godzin albo dni. Objawy takie można załagodzić domowymi sposobami:
• mieszanką sody oczyszczonej z wodą (łyżeczka sody na pół szklanki wody) – zneutralizuje kwas mrówkowy
• czosnkiem startym na tarce lub przepuszczonym przez praskę – zniweluje zaczerwienienie i świąd
• plastrem cebuli położonym w miejscu użądlenia – przyniesie ulgę
• mieszanką amoniaku z wodą – zmniejszy kwasowość i wyeliminuje wszystkie objawy.

Natomiast niebezpieczna reakcja – to obrzęk o średnicy powyżej 10 cm, utrzymujący się dłużej niż 24 godziny. Towarzyszy mu zazwyczaj rumień, miejscowy świąd, opuchlizna i ból. Może stanowić zagrożenie utraty życia, gdy miejsce użądlenia znajduje się w okolicy górnych dróg oddechowych, powieki lub wargi.

Zakażenie należy podejrzewać, jeżeli obrzęk, zaczerwienienie i ból znacznie się nasilają po 3-5 dniach i pojawi się gorączka.
Najgroźniejszym powikłaniem uogólnionej reakcji alergicznej jest wstrząs anafilaktyczny, w przebiegu którego dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego, utraty przytomności, a w końcu do zatrzymania akcji serca i oddechu.

Postępowanie bezpośrednio po użądleniu

1) należy niezwłocznie usunąć żądło (brak żądła, sugeruje, że była to osa) z woreczkiem jadowym (który może nadal uwalniać jad do skóry) podważając je płaskim przedmiotem, np. czystym nożem, kartonikiem; nie należy ściskać żądła, gdyż tym sposobem możemy zrobić sobie zastrzyk wtłaczając resztki jadu
2) zalecany jest miejscowy ucisk, który zmniejsza wchłanianie jadu
3) korzystne jest przyłożenie zimnego kompresu albo kostki lodu – niska temperatura obkurcza naczynia skóry i chroni przed przemieszaniem się składników jadu dalej do naczyń krwionośnych, a następnie wraz z krwią do całego organizmu
4) należy również pamiętać o odkażeniu miejsca użądlenia w celu zapobiegania nadkażeniom bakteryjnym
5) rekomendowane jest, aby w pierwszych 2 godzinach od użądlenia zastosować miejscowo maść, żel lub aerozol z kortykosteroidem oraz wypić calcium.

Niepokojące objawy
• bladość skóry
• spadek ciśnienia krwi
• zawroty głowy
• nudności oraz wymioty
• obrzęk języka lub twarzy
• przyspieszone czynności serca
• wysypka na części lub na całym ciele
• uczucie ściskania klatki piersiowej
• duszność
• omdlenie
• kaszel
• skurcz oskrzeli
• obrzęk krtani.

Pierwsza pomoc w przypadku reakcji anafilaktycznej:
• nie panikuj
• usuń żądło
• ułóż poszkodowanego w pozycji leżącej na plecach z nogami lekko uniesionymi do góry, zapewnij dostęp świeżego powietrza
• zadzwoń pod 112 lub 999
• sprawdź, czy nie ma opaski na nadgarstku z informacją o chorobie (cukrzyca, padaczka, alergia), w przypadku alergii sprawdź, czy ma przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną (adrenalinę podaj w mięsień uda)
• nie podawaj nic do picia!
• ułóż pacjenta w pozycji bocznej ustalonej (w przypadku wymiotów)
• w przypadku braku tętna oraz oddechu natychmiast rozpocznij masaż serca i sztuczne oddychanie i kontynuuj do czasu przyjazdu pogotowia.

Każda osoba, u której chociaż raz w życiu wystąpiła reakcja anafilaktyczna, powinna mieć przy sobie adrenalinę (w formie gotowej do podania). Rodzina takiej osoby powinna być przeszkolona z zasad i sposobu jej podawania.

Pamiętaj!
Niezależnie od efektu podjętych czynności ratunkowych, zawsze należy wezwać zespół pogotowania ratunkowego, ponieważ objawy mogą nawrócić do 24 godzin od zdarzenia! Jeżeli obawiamy się konsekwencji użądlenia przebywając na świeżym powietrzu, musimy pamiętać o pewnych zasadach:
1) unikać perfum, kosmetyków i różnych preparatów o mocnych zapachach
2) wybierać stonowane kolory ubrań
3) unikać miejsc pełnych kwiatów i kwitnących roślin oraz owocujących drzew
4) nie spacerować boso po trawie
5) przechowywać jedzenie w szczelnych pojemnikach
6) ograniczyć spożywanie słodkich owoców i innych produktów
7) zachować spokój, jeżeli pojawi się w pobliżu zagrożenie, czyli osa, szerszeń itp.
8) jeżeli dojdzie do użądlenia, oddalić się z miejsca zdarzenia, ponieważ atakujący owad może zaatakować drugi raz.

Warto wiedzieć również że:
• osa, pszczoła czy szerszeń zaatakują tylko wtedy, gdy poczują się zagrożone
• pszczoły atakują najwyżej położony ciemny punkt, czyli u człowieka włosy; najskuteczniej jest wówczas wziąć owada w dwa palce, zgnieść odciągając od skóry głowy i wyrzucić, nie machać rękoma!
• objawy po użądleniu występują najczęściej do 30 minut od zdarzenia (u 90% osób)
• według danych naukowych, przeciętny dorosły (nieuczulony) człowiek toleruje ok. 20 użądleń błonkoskrzydłych na każdy kilogram masy ciała
• pszczoła może użądlić tylko raz w swoim życiu, ponieważ jej żądło jest wyposażone w zadziory, które zatrzymują je w skórze wraz z woreczkiem jadowym; inaczej jest w przypadku os czy szerszeni, które mają inną budowę żądła i mogą używać go
wielokrotnie
• pierwsze użądlenie owada błonkoskrzydłego w pobliżu jego gniazda jest sygnałem dla pozostałych owadów do obrony; rozerwany woreczek jadowy uwalnia substancję chemiczną, której woń prowokuje do ataku, dlatego należy szybko oddalić się z miejsca użądlenia
• naukowcy zaobserwowali, że u pszczelarzy objawy po użądleniu przez pszczołę mają wraz z wiekiem coraz mniejsze nasilenie, a dokładnie odwrotna tendencja widoczna jest u osób niemających kontaktu z pszczołami
• użądlenia pszczół mogą mieć dobroczynny wpływ na człowieka, leczą np. zmiany w kręgosłupie, choroby reumatoidalne czy gościec stawowy.