Ważne wapnowanie - zasady stosowania nawozów wapniowych

Zakwaszenie gruntów powoduje nadmierne wymywanie składników pokarmowych do głębszych warstw, utrudnia ich przyswajanie przez rośliny, a także ogranicza aktywność drobnoustrojów powodujących rozkład substancji organicznej. Coraz więcej rolników przekonuje się, że uniemożliwia również otrzymanie wysokich plonów większości gatunków roślin uprawnych, nawet przy stosowaniu prawidłowej uprawy i nawożenia.

Receptą na poprawę tej sytuacji są nawozy wapniowe, które:
• zmniejszają szkodliwe działanie kwasowości gleb, a tym samym toksyczne działanie jonów glinu i manganu
• poprawiają dostępność dla roślin wielu składników pokarmowych
• wpływają na rozwój korzystnej mikroflory
• polepszają właściwości fizyczne warstwy ornej.

Przy nawożeniu małymi dawkami minimum kwasowości osiąga się w drugim lub trzecim roku po zabiegu. Małe porcje do 0,5 t
węglanu wapnia (CaCO3) na hektar w jednorazowej dawce nie powodują zmiany odczynu. Dopiero kilkakrotne ich zastosowanie poprawi jakość podłoża. Działanie nawozów wapniowych zależy od:
- rodzaju i stopnia ich rozdrobnienia
- dokładności wymieszania z glebą i jej wilgotności (w wilgotnej glebie reakcja jest szybsza).

Do grupy roślin silnie reagujących na zakwaszenie należą: pszenica, jęczmień, kukurydza, rzepak, gorczyca, buraki, bobik, koniczyna, wyka. Optymalne dla nich pH to 6.0-7,5. Odczyn ma słabszy wpływ na: żyto, owies, ziemniaki, rzepę, groch, fasolę, marchew, słonecznik – najkorzystniejsze pH wynosi 5,0-6,5. Mało wrażliwe są: gryka, łubin żółty, seradela, rzodkiew, rabarbar – wymagają pH ok. 5,0.

Na gruntach bardzo kwaśnych gatunki mało wrażliwe na zakwaszenie gleby reagują na wapnowanie w małym stopniu, natomiast wrażliwe – w bardzo wysokim. Znaczącą zwyżkę plonu wykazują: buraki, kukurydza, groch siewny, lucerna,
koniczyna. Silnie reagują na wapnowanie: pszenica, jęczmień, rzepak, bobik, łubin biały i wąskolistny; natomiast średnio – żyto, owies, ziemniaki, łubin żółty, seradela.

Zarówno zbyt małe dawki, jak i nadmiernie duże mogą mieć negatywny wpływ na rośliny. Za najwłaściwszą uznaje się taką, która doprowadzi odczyn gleby do dolnej granicy jego optymalnego przedziału.

Przy wyborze formy nawozu wapniowego i ustaleniu warunków jego użycia należy wziąć pod uwagę rodzaj gleby. Wapno tlenkowe nadaje się przede wszystkim na ziemie cięższe, na których nie ma niebezpieczeństwa gwałtownej zmiany odczynu, gdyż odznaczają się one wysoką zdolnością buforową. Nie ma więc ryzyka przewapnowania, a jest możliwość szybszego osiągnięcia pożądanego pH niż przy wykorzystaniu wapna węglanowego.

Na glebach lekkich, szczególnie na piaskach, po zastosowaniu wapna tlenkowego istnieje zagrożenie wywołania okresowo zbyt zasadowego odczynu. Nawet jeśli damy właściwą dawkę, w pierwszym roku nie będzie możliwe równomierne wymieszanie go z glebą, ale niebezpieczeństwo przewapnowania jest niegroźne, gdyż ziemie lekkie słabo wchłaniają wnoszone nawozy i tylko część wapna zostaje związana, pozostała, czyli wapno tlenkowe, przechodzi do roztworu glebowego i szybko zostaje wymyta do głębszych warstw, a tym samym jest stracona dla rolnika.

Wapno tlenkowe nie powinno być wykorzystywane równocześnie z innymi nawozami zawierającymi amoniak. Należy je stosować wyłącznie na glebę suchą, gdyż tylko w takim przypadku możliwe jest staranne jego wymieszanie z ziemią. Sposób wnoszenia wapna do podłoża zależy od wielkości dawki.

Małe dawki nie są w stanie zmienić odczynu gleby Jeśli wprowadzane jest w dużych ilościach, powinno być równomiernie rozrzucane po polu i dokładnie połączone z całą warstwą gleby jak najwcześniej przed uprawą.

Nie należy tego zabiegu wykonywać na bardzo wilgotną glebę, jak również w pogodę deszczową bez względu na rodzaj nawozu wapniowego. Wapno rozsiane na mokrą ziemię musi pozostać dłuższy czas bez przykrycia, gdyż jakikolwiek zabieg uprawowy w tych warunkach grozi zniszczeniem struktury gleby. Najlepszy na wapnowanie gleb jest okres od sprzętu roślin do wykonania orki zimowej. Wapno rozsiane po ściernisku podczas podorywki dostaje się do środka warstwy ornej, a zabiegi uprawowe prowadzone w walce z chwastami przyczyniają się w dość krótkim czasie do starannego wymieszania go z glebą. Można je również rozrzucić po sprzęcie roślin okopowych, a następnie przykryć za pomocą orki zimowej. Przy stosowaniu większych ilości tego pierwiastka zaleca się wprowadzić na glebach silnie kwaśnych 3/4 dawki jesienią przed orką, a 1/4 – wczesną wiosną po zimowej orce, przed bronowaniem i kultywatorowaniem. Zmniejszone porcje do 0,24-0,06 t CaO/ha należy wprowadzić w przypadku niedostatecznej ilości nawozów wapniowych lub gdy zachodzi potrzeba ze względu na dany płodozmian. Jeżeli na- tomiast dawka została zmniejszona ze względów ekonomicznych, trzeba jednak, zanim minie rotacja, zastosować wapnowanie\ uzupełniające. Przy wysiewie wapna z nawozami mineralnymi nie wolno mieszać ani wysiewać równocześnie wapna zarówno palonego, jak i dolomitowego z siarczanem amonu, superfosfatem, obornikiem i gnojówką. Wszystkie jego rodzaje można natomiast łączyć w małych ilościach przed zastosowaniem na polu z: mocznikiem, chlorkiem amonu, saletrą sodową, saletrą wapniową i solami potasowymi. Gleby lekkie mają małą zdolność regulowania odczynu, ponieważ są mało zasobne w drobne cząstki spławialne. Stosowanie większych dawek wapna, zmieniających bardzo wydatnie w kierunku zasadowym odczyn gleby, może odbić się ujemnie na rozwoju roślin, zwłaszcza takich jak: ziemniaki, owies i żyto, dla których najlepsze warunki rozwoju są przy pH 5-6,5. Dlatego takie grunty należy wapnować co 3-4 lata w ilości 1-1,5 t CaO/ha działającymi powoli. Trzeba unikać stosowania tlenku wapnia (wapna palonego) lub wapna gaszonego, gdyż w glebach lekkich niszczą próchnicę i strukturę oraz szybko wyczerpują zasoby składników pokarmowych.

W praktyce rolniczej wapnowanie stosowane jest bezpośrednio pod rośliny najbardziej wrażliwe (lucerna, burak cukrowy). Lepiej jednak użyć wapna pod ich przedplony. Szczególnie niekorzystne jest wapnowanie, pod które stosuje się najgłębszą orkę, a wiec pod lucernę czy burak cukrowy. W takim przypadku większość tego składnika zostaje na dnie skiby i tkwi tam przez wiele lat, aż do ponownego zastosowania orki głębokiej. Nie należy podawać wysokich dawek wapna pod rośliny, dla których optymalne pH jest w granicach odczynu lekko kwaśnego i kwaśnego (łubin żółty, seradela, ziemniak).

Nieprzestrzeganie powyższych zaleceń może u tych roślin spowodować choroby fizjologiczne, np. silne występowanie parchu na ziemniakach czy chlorozę łubinu. Zdecydowanie tolerancyjną rośliną jest żyto, ponieważ znosi umiarkowane zakwaszenie, jak również odczyn obojętny, w związku z czym można pod nie rozsiewać wysokie dawki wapna.

W zmianowaniach:
- okopowe – zboża jare – pastewne – zboża ozime lub: okopowe
– pastewne – zboża ozime – zboża jare nawozy wapniowe można stosować na obydwu polach zbóż po zabiegach uprawy pożniwnej
- z doborem roślin mało wrażliwych na zakwaszenie zabieg wapnowania musi być możliwie odległy w cza-
sie od uprawy: ziemniaka, lnu, łubinu żółtego (najlepiej zastosować go po zbiorze tych roślin, a wiec pod orkę siewną lub zimową)
- z doborem roślin mało wrażliwych i wrażliwych na zakwaszenie gatunki mało wrażliwe powinny przychodzić jako pierwsze po wapnowaniu lub w dalszej kolejności, a wrażliwe – w drugim lub trzecim roku po tym zabiegu
- specjalistycznych: owies – pszenica – jęczmień – rzepak – żyto nawozy wapniowe należy stosować pod owies.

Wapnowanie najlepiej wykonać w systemie zabiegów pożniwnych. Jednak spiętrzenie w tym okresie innych prac polowych odsuwa tę czynność na jesień przed orkami przedzimowymi. Na polach o wyrównanej powierzchni, bez spadków, dopuszczalny jest wysiew nawozów wapniowych w zimie. Zabieg powinien być stosowany tam, gdzie jest to organizacyjnie i technicznie możliwe. Im przeprowadzony zostanie wcześniej, tym większe są jego efekty.