Winorośl - co warto wiedzieć o uprawie?
Winorośl - uprawa
Rodzaj winorośli (Vitis) należący do rodziny winoroślowate (Vitaceae) obejmuje ok. 60 gatunków. Największe znaczenie użytkowe ma winorośl właściwa (Vitis vinifera L) nazywana winoroślą winną lub latoroślą winną. Jest to wieloletnie pnącze, czyli liana o silnym wzroście i długich rocznych przyrostach (rzędu kilku metrów). To roślina długowieczna pochodząca z Kaukazu i Iranu. Krzewy mogą rosnąć i owocować przez 60-80, a nawet 100 lat. W warunkach naturalnych jej wieloletnie pędy mogą osiągać długość do 40 metrów, ale przy uprawie plantacyjnej raczej się do tego nie dopuszcza. Określoną wielkość i formę krzewów uzyskuje się przez prowadzenie odpowiedniego cięcia roślin.
Obecnie winorośl uprawiana jest prawie we wszystkich krajach europejskich, Ameryce Północnej i Środkowej, Afryce, Azji Mniejszej oraz Australii. Liście winorośli ułożone są na pędach skrętolegle. Blaszki liściowe, zwykle 3-5-klapowe są duże, sercowato-okrągłe, na brzegach piłkowane, osadzone na długich ogonkach. Kwiaty drobne, niepozorne, zwykle obupłciowe, żółtawozielone, zebrane w wiechy, wyrastające naprzeciw liści. Kwitną na przełomie wiosny i lata, w maju i czerwcu, a owocują pod koniec lata, w sierpniu i wrześniu. Kwitnienie w otwartym gruncie trwa przeciętnie około dwóch tygodni. Po około 10-14 dniach od zakończenia kwitnienia jagody mają wielkość ziaren grochu, a po 1,5-2 miesiącach osiągają docelową wielkość i rozpoczyna się dojrzewanie.
Owocem jest kulista lub podłużna jagoda, która w zależności od odmiany może być koloru od jasnozielonkawego poprzez różowy i czerwony do niemal czarnego. Owocostany zwane są winogronami. Owoce w gronach połączone są wspólną szypułką. Przeciętna masa gron uprawianych u nas odmian w gruncie, waha się od 70-300 gramów; u niektórych może przekraczać 500 gramów. Natomiast masa jagód jest bardzo zróżnicowana. Odmiany deserowe mają jagody duże (nawet powyżej 10 g.), natomiast jagody odmian przetwórczych mają znacznie mniejszą masę, np. odmiana Marechal Foch ma jagody poniżej 1 grama. Jesienią liście przebarwiają się na kolor złocistożółty. Część podziemną krzewu stanowi silnie rozwinięty system korzeniowy. Można w nim wyróżnić korzenie szkieletowe (stopowe), tzw. trzon korzeniowy i korzenie podpowierzchniowe. Szkieletowe pełnią podstawową rolę w życiu rośliny. Tworzą rozbudowany system korzeni różnej grubości, który w zależności od rodzaju i temperatury gleby może sięgać do kilku metrów głębokości.
W naszym klimacie korzenie nie sięgają aż tak głęboko, ze względu na niższą, w porównaniu z krajami południowymi, temperaturę gleby. U nas większość z nich aktywnych rozwija się do głębokości około 1 metra. Trzon korzeniowy stanowi środkową część systemu. Tworzy ją gruby odcinek łozy, z której zrobiono sadzonkę lub jest to podkładka. Łączy on korzenie szkieletowe z nadziemną częścią krzewu. Jego długość powinna wynosić 30 40 cm, a na glebach piaszczystych, nawet do 50 cm. Zbyt krótki trzon korzeniowy może być przyczyną przemarznięcia korzeni szkieletowych w czasie mroźnych zim. Korzenie podpowierzchniowe wyrastają tuż pod powierzchnią gleby, zwłaszcza na glebach wilgotnych i zasobnych w składniki pokarmowe. Są one mało wytrzymałe na suszę i przemarzanie. Zbyt silnie rozrośnięte konkurują z korzeniami szkieletowymi i tym samym obniżają odporność krzewu. Dlatego zaleca się je wycinać. Nadziemna część krzewu składa się ze zdrewniałych, jak i zielnych części. Do zdrewniałych zalicza się pień, który w zależności od formy prowadzenia krzewów może być pojedynczy lub podwójny o wysokości od 40 do 180 cm. Pnie winorośli nie są grube i nawet kilkunastoletni krzew wymaga stosowania podpór (rusztowań lub palików). Przedłużeniem pnia są rozgałęzienia szkieletowe nazywane ramionami. Zazwyczaj mają one położenie skośne lub poziome. Do zdrewniałych części roślin zalicza się jeszcze łozę, czyli zdrewniały ubiegłoroczny pęd zielny (latorośl po zakończeniu wegetacji).
Mówiąc inaczej, to co w ubiegłym roku było zielonym przyrostem (latoroślą), jesienią zdrewniało i to jest właśnie łoza. Części zielne – to ulistnione, niezdrewniałe pędy w okresie wegetacji nazywane latoroślami. W czasie wzrostu czepiają się podpór za pomocą wąsów czepnych. W sierpniu zaczyna się drewnienie pędów, czyli dojrzewanie latorośli, począwszy się od nasady biegnące ku wierzchołkowi.
Na pędach wyróżnia się międzywęźla i zgrubienia, czyli węzły, w których osadzone są pąki (oczka). Z pąków położonych na łozach lub na wieloletnich częściach krzewów, wyrastają pędy owoconośne (latorośle) i pędy zastępcze. Winorośl najlepiej owocuje na latoroślach, które wyrastają z pąków znajdujących się na łozach. Pędy jednoroczne, które wyrastają bezpośrednio z wieloletnich części krzewu, z reguły nie wytwarzają gron. Na latoroślach znajdują się liście, pąki letnie i pąki zimowe oraz kwiatostany, z których rozwijają się grona i wyrastają wąsy. Pąki letnie tworzą się w kątach ogonków liściowych i rozwijają się w tym samym roku, co powstają. Wyrastają z nich boczne latorośle, czyli tzw. pasierby. Z kolei pąki zimowe tworzą się później niż letnie. Zwykle składają się z pąka głównego (płodnego) z zawiązkami kwiatostanów i z dwóch pąków bocznych (zastępczych). Z pąka głównego wyrasta owocująca latorośl, a z pąków bocznych najczęściej latorośle niepłodne lub słabo owocujące. Na starszych częściach krzewu pod korą, w tym na podziemnym pniu znajdują się pąki śpiące. Wybijają po przemarznięciu łozy lub służą do odbudowy krzewów po ich odmłodzeniu.
Kwiatostany
Kwiatostany (1-2, choć na niektórych odmianach mogą być 4) tworzą się najczęściej na 3.-5. węźle latorośli, licząc od nasady pędu. Jeżeli w węźle pojawi się wąs, powyżej niego na głównej latorośli nie powstaną już kwiatostany. Krzewy winorośli wchodzą w owocowanie najczęściej w trzecim roku po po- sadzeniu. Wegetację rozpoczynają przy temperaturze powietrza co najmniej 10° C, gdy temperatura wierzchniej warstwy gleby sięga 7-9° C. Niebezpieczeństwem dla winorośli są niskie temperatury, zarówno w okresie spoczynku zimowego, jak i w okresie wegetacji. W czasie wegetacji pąki wytrzymują temperaturę do -3° C, młode pędy -1,5° C, kwiatostany 0° C, niedojrzałe owoce od -2° C do -3° C, a w pełni dojrzałe -4° C. Natomiast w czasie spoczynku pąki winorośli szlachetnej (Vitis vinifera) przemarzają w temperaturze poniżej -16° C, a przy temperaturze gleby ok. -7° C przemarzają także korzenie, zwłaszcza krzewów młodych, które nie zdążyły jeszcze wytworzyć głębokiego systemu. Bardziej odporne na mróz są tzw. mieszańce międzygatunkowe, czyli krzyżówki winorośli europejskiej (szlachetnej) z gatunkami winorośli amerykańskiej. Wytrzymują one – w zależności od odmian – temperaturę od -20 do -30° C, co nie we wszystkich latach jest wystarczające.
Rafał Balcerak
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
|