KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Narodowy Instytut Wolności

WYSZUKIWARKA

Sprawiedliwy handel – Fairtrade

Opublikowano 14.08.2020 r.
Fairtrade to prosty i skuteczny sposób na poprawę życia osób wytwarzających produkty, które tak chętnie spożywamy i użytkujemy, to jednocześnie nowy model funkcjonowania handlu.

Uczciwe ceny skupu i poprawa warunków pracy to szansa na lepsze życie i bardziej stabilną przyszłość dla społeczności rolniczych z globalnego Południa. Mówimy tu o ludziach, bez których nie powstałby żaden produkt ze znakiem FAIRTRADE, począwszy od bananów i kawy, kończąc na kosmetykach. 
Widząc ten znak na produkcie, mamy pewność, że:

  • producenci Fairtrade otrzymali za swoje plony cenę, która wystarcza co najmniej na pokrycie kosztów produkcji;
  • dodatkowo uzyskali premię Fairtrade, którą mogą przeznaczyć na rozwój działalności lub realizację wybranych przez siebie projektów społecznych;
  • pracownicy mają prawo do godnej płacy, zrzeszania się w związkach zawodowych i pracy w bezpiecznych warunkach;
  • rolnicy i pracownicy, niezależnie od płci, mają możliwość otwartego wyrażania swoich opinii.

Chociaż w Polsce produkty, o których wspomnę w treści artykułu nie są uprawiane, to jednak spotykamy się z nimi na co dzień i dlatego pozwolę sobie przedstawić problemy, z jakimi spotykają się ich producenci.


Uprawa bananów wymaga wilgotnej gleby, dobrze odprowadzającej wodę, temperatur tropikalnych i dużych nakładów pracy, polegających na karczowaniu rosnących wokół drzew roślin, stosowaniu podpórek zapobiegających uginaniu się drzew pod ciężarem owoców. Duże plantacje to monokultury bananowców zajmujące nawet 5 000 hektarów powierzchni. Właścicielami plantacji są zazwyczaj przedsiębiorstwa krajowe lub wielkie konsorcja międzynarodowe. Korporacje międzynarodowe produkujące banany, w niektórych krajach Ameryki Łacińskiej często dopuszczają się naruszeń praw człowieka. Pracownicy plantacji mieszkają w fatalnych warunkach, pracują od 10 do 12 godzin dziennie przez 6 dni w tygodniu w bardzo wysokiej temperaturze i wilgotności powietrza. Zamiast stałych umów o pracę, coraz większa liczba pracowników pracuje na czas określony lub jest przyjmowana do pracy z dnia na dzień. Fairtrade współpracuje zarówno z drobnymi  producentami, jak i pracownikami dużych plantacji bananów. Standardy Fairtrade zostały opracowane w celu poprawy warunków pracy i ochrony praw robotników zatrudnianych na certyfikowanych plantacjach oraz wspierania zrzeszeń drobnych producentów, tak aby poprawić ich pozycję w łańcuchach dostaw bananów i zwiększać ich dochody. Normatywy Fairtrade zabezpieczają producentów przed skutkami znacznych wahań cen rynkowych i gwarantują im zwrot kosztów produkcji. Nowy standard Fairtrade dla pracy najemnej kładzie duży nacisk na wolność zrzeszania się pracowników, dzięki czemu mogą oni legalnie tworzyć związki zawodowe. Ponadto zmianie uległy zasady dysponowania premią Fairtrade. Pracownicy mogą teraz otrzymywać do 20% premii w gotówce lub w postaci różnego rodzaju świadczeń albo nawet do 50% premii, jeżeli większość z nich stanowią imigranci zarobkowi. Umożliwia ona też finansowanie projektów poprawiających sytuację społeczną rodzin pracowników, na przykład poprzez tworzenie szkół umożliwiających kształcenie dzieci.


Bawełna to jedna z najważniejszych roślin włóknodajnych wykorzystywanych w światowym przemyśle włókienniczym. W produkcję bawełny na świecie bezpośrednio zaangażowanych jest około 100 mln gospodarstw domowych. Łącznie w sektorze bawełnianym pracuje około 200 mln osób, zatrudnionych w gospodarstwach rodzinnych, w charakterze pracowników najemnych czy przy świadczeniu usług dodatkowych, takich jak transport, odziarnianie, belowanie czy składowanie surowca. Rolnicy uprawiający bawełnę zmagają się ze zmianami klimatu, niskimi cenami skupu ziaren bawełny, nierówną konkurencją ze strony dobrze dotowanych producentów w zamożnych krajach czy złymi warunkami handlowymi. Dotacje rządowe dla producentów bawełny w krajach rozwiniętych, zwłaszcza w USA, wpływają na sztuczne zaniżanie globalnych cen bawełny, odbierając drobnym producentom z biedniejszych części świata szanse na nawiązanie konkurencji na rynku. Certyfikacja bawełny Fairtrade zwraca uwagę na tkwiących w ubóstwie rolników, którzy często są pozostawieni samym sobie na szarym końcu długiego łańcucha dostaw bawełny. Instrumenty Fairtrade, w połączeniu z tworzeniem i promowaniem demokratycznych organizacji producentów, stanowią dla marginalizowanych rolników atrakcyjną alternatywną drogę rozwoju handlowego, która daje im nadzieję na wyższe i bardziej stabilne dochody.


Herbata – mimo, że większość  produkuje się na dużych plantacjach, jej uprawą zajmują się również drobni producenci gospodarujący na niewielkich poletkach. To właśnie oni ponoszą największy koszt spadków cen herbaty, co ogranicza ich już tak niskie zarobki i wpędza rodziny w jeszcze większą biedę. Producenci herbaty otrzymują zaledwie ułamek ceny, jaką herbata osiąga na rynku międzynarodowym czy w handlu detalicznym w Europie i w Stanach Zjednoczonych. Ponadto drobni rolnicy muszą konkurować na rynku ze znacznie bardziej wpływowymi plantacjami. Fabryki i plantacje herbaty, którym drobni producenci sprzedają liście herbaty, oferują  im niską cenę skupu, argumentując gorszą jakością  surowca. Ponadto rolnicy nie mają dostępu do informacji o cenach rynkowych, co czyni ich podatnymi  na manipulacje ze strony kupujących. Wielu drobnych producentów nie stać na zakup nawozów czy budowę systemów nawadniających, bez których trudno osiągnąć lepszą wydajność i jakość plonów. Światowa produkcja herbaty odbywa się na plantacjach, które zatrudniają pracowników do zrywania liści, nawożenia, odchwaszczania, przycinania krzewów oraz wykonywania trudnych prac fizycznych. Przy większości plantacji działają również fabryki, w których przetwarza się zielone liście na gotową herbatę. Wynagrodzenia na plantacjach są najczęściej bardzo niskie i oscylują wokół płacy minimalnej w danym kraju. Produkcja herbaty charakteryzuje się bardzo dużym nakładem pracy,  z czego ¾ pochłania zrywanie liści. Na plantacjach dochodzi  do aktów dyskryminacji wobec kobiet, które pracują więcej godzin w porównaniu z mężczyznami, jednocześnie otrzymując niższe wynagrodzenie. Dlatego zasady Fairtrade zostały opracowane w celu poprawy warunków pracy i ochrony praw pracowniczych robotników zatrudnianych na plantacjach, wspierania zrzeszeń drobnych producentów. Standardy Fairtrade zabezpieczają producentów przed skutkami znacznych wahań cen rynkowych i gwarantują im zwrot kosztów produkcji, a także zostały stworzone dla plantacji herbaty po to, by wspierać związki pracowników podczas negocjacji z zarządem w sprawie podwyżek płac. Nowa praktyka Fairtrade dla pracy najemnej kładzie duży nacisk na rzeczywiste wzmocnienie prawa pracowników do tworzenia związków zawodowych. Faitrade aktywnie uczestniczy w inicjatywach podejmowanych przez inne podmioty w sektorze herbacianym, jak projekt Tea 2030. Jest to globalny program zmierzający do stworzenia w przyszłości zrównoważonego przemysłu herbacianego, w którym podmioty na każdym szczeblu łańcucha dostaw będą brać odpowiedzialność za godne wynagrodzenia dla pracowników.


Czekolada jest uwielbianym przysmakiem na całym świecie. Jednak produkcja kakao jako surowca do wyrobu czekolady to trudne,  niepewne i nieopłacalne zajęcie. Mimo wysokiego popytu na kakao w ostatnich dziesięcioleciach rolnicy odczuwają skutki znacznych wahań cen na światowym rynku, wywołanych anomaliami pogodowymi, zmianami politycznymi  spekulacjami cenowymi kakao na rynku transakcji terminowych. Większość producentów uprawia niewielkie obszary ziemi, zazwyczaj poniżej 5 hektarów, mając problem z chorobami i starzeniem się drzew kakaowców. Sprawiedliwy handel działa na rzecz większego zrównoważenia produkcji kakao, tak aby poprawić standard życia rolników i ich rodzin. Za sprzedaż kakao Fairtrade organizacje producentów otrzymują dodatkowo premię, która służy do realizacji projektów mających na celu rozwój działalności i poprawę jakości życia lokalnych społeczności poprzez budowę studni, toalet publicznych i stworzenie mobilnej przychodni zdrowia, docierającej do trudno dostępnych wiosek. Premia umożliwia również sfinansowanie kursów dla liderów z zakresu zarządzania. Ponadto zorganizowane warsztaty i szkolenia pozwoliły wielu mieszkańcom okolicy, zwłaszcza kobietom, w zdobyciu umiejętności, które mogą przynosić dochód. Oprócz wypłacania premii, Fairtrade zapewnia organizacjom rolniczym niezbędną edukację i wsparcie podnoszące ich konkurencyjność na rynku.


Kawa stanowi nieodłączny element naszego życia. Jednak niewielu z nas zdaje sobie sprawę, jak wygląda produkcja ziaren, z których powstaje ten jedyny w swoim rodzaju napój. W ciągu ostatnich 40 lat światowe spożycie kawy wzrosło dwukrotnie, a blisko 1/3 światowej produkcji kawy jest spożywana w krajach, w których jest uprawiana. Przed światowym sektorem produkcji kawy stoi wiele wyzwań, duże wahania cen kawy, zmniejszona podaż ze strony głównych producentów kawy, rosnące koszty produkcji, kurczące się zasoby siły roboczej i ziemi uprawnej. Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i walka z ubóstwem w społecznościach rolników czy negatywny wpływ zmian klimatu na jakość i wydajność produkcji. Brak stabilności cenowej jest bardzo dużym problemem dla producentów kawy. Ponieważ rolnicy nie są w stanie przewidzieć dochodu z kolejnych zbiorów, nie mogą zaplanować domowego budżetu. Niskie ceny pozbawiają rolników możliwości inwestowania w utrzymanie dobrego poziomu produkcji poprzez stosowanie nawozów i środków ochrony roślin oraz sadzenie nowych drzew.

To właśnie organizacja Fairtrade oferuje rolnikom stabilizację, dzięki której mogą oni planować budżet na kolejny sezon produkcji, szacować domowe wydatki i przyczyniać się do rozwoju lokalnych społeczności.


Pamiętajmy, że kupując produkty ze znaczkiem Fairtrade mamy pewność, że pochodzą one z upraw i handlu, gdzie przestrzegane są prawa człowieka.

kontakt1.jpg
Małgorzata Grabczyńska
Artykuł opracowany we współpracy z Kujawsko-Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Minikowie
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO