Podatek od towarów i usług (VAT) – krok po kroku

W Polsce został wprowadzony przez ustawę z dnia 8 stycznia 1993 o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.).

Jednak przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wymusiło przystosowanie polskiego prawa podatkowego do prawa UE czego następstwem było uchwalenie ustawy o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.), która zastąpiła poprzednią ustawę.

Zakres opodatkowania

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:
- odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
- eksport towarów,
- import towarów na terytorium kraju,
- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
- wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jako właściciel, w tym również m.in.:
- przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie,
- wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione,
- wydanie towarów na podstawie umowy komisu,
- ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego oraz zbycie tych praw,
- oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste oraz zbycie tych praw.

Przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz innego podmiotu, które nie stanowi dostawy towarów.

Świadczeniem usług jest również:
- przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
- zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
- świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Za odpłatne świadczenie usług uznaje się również nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Podmioty opodatkowania

Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:
- wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności,
- na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, również w przypadku, gdy na podstawie przepisów celnych importowany towar jest zwolniony od cła albo cło na towar zostało zawieszone, w części lub w całości, albo zastosowano preferencyjną, obniżoną lub zerową stawkę celną,
- uprawnione do korzystania z procedury uszlachetniania czynnego lub procedury odprawy czasowej, w tym również osoby, na które zgodnie z odrębnymi przepisami, zostały przeniesione prawa i obowiązki osoby uprawnionej do korzystania z procedury,
- dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów,
- które są usługobiorcami usług świadczonych przez podatników nieposiadających siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju,
- nabywające towary, w przypadku gdy dokonującym ich dostawy do Polski jest podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania VAT jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usług otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze, bezpośrednio wpływające na cenę towarów. W związku z tym podstawę opodatkowania powiększa się o kwotę podatków, cła, opłat i innych należności o podobnym charakterze (z wyjątkiem kwoty podatku VAT), a także o koszty dodatkowe, jakimi są np. prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.

Natomiast podstawa opodatkowania powinna być pomniejszona o kwoty dotyczące obniżek cen lub upustów, np. rabatów udzielanych w związku z wcześniejszą zapłatą.

W przypadku nieodpłatnego przekazania towarów należących do przedsiębiorstwa podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów, a w razie jej braku koszt wytworzenia. Natomiast w przypadku nieodpłatnego świadczenia usług podstawą opodatkowania jest koszt świadczonych usług poniesiony przez podatnika.

Stawki i zwolnienia w podatku VAT

Aktualnie obowiązujące stawki podatku VAT w Polsce wynoszą:
- 23% – jest to podstawowa stawka podatku VAT,
- 8% – stawka obniżona – np. inwentarz żywy, słoma, środki ochrony roślin, nawozy,
- 5% – stawka obniżona – np. produkty rolne, materiał siewny,
- 0% – stawka dla wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz eksportu towarów po spełnieniu ustawowych wymogów.
Obowiązuje jeszcze jedna stawka – 7% stosowana przy zryczałtowanym zwrocie podatku od towarów i usług dla rolników ryczałtowych sprzedających produkty rolne.
 

Źródło: Ustawa o podatku od towarów i usług (Dz.U. 54, poz. 535 ze zm.)