Dogoterapia - na czym polega, jakie ma zalety?

Dogoterapia (inaczej kynoterapia) - jest jedną z form pomocniczych w procesie rehabilitacji dzieci i dorosłych. Oparta jest na terapeutycznym wpływie bezpośredniego kontaktu osób niepełnosprawnych z psem. Pozwala na przywrócenie wcześniej utraconych, bądź wykształceniu nowych funkcji i zachowań w sferze fizycznej, edukacyjnej, psychicznej i społecznej.

Należy zaznaczyć, że jest to element dodatkowy, wspomagający rehabilitację i nie może być stosowany jako jedyna forma terapii. Dogoterapia jest metodą coraz częściej wykorzystywaną w Polsce. Ma to związek z tym, że obecność psa podczas zajęć jest doskonałą motywacją do podejmowania wysiłku i spontaniczności. Pies wprowadza radość i poczucie bezpieczeństwa. Ze względu na swoje usposobienie, zwierzę to akceptuje daną osobę taką jaka jest, bez względu na niepełnosprawność ruchową czy psychiczną. Dogoterapia rozwinęła się w Polsce dzięki stowarzyszeniom i inicjatywie ludzi - trenerów, psychologów, fizjoterapeutów, którzy sami stworzyli podstawy do prowadzenia takich zajęć.

Warto zauważyć, że sukces terapeutyczny jest uzależniony od współdziałania 3 elementów:
I ELEMENT – pies, a więc odpowiednia rasa, wychowanie od szczenięcia, tresura, ćwiczenia kończące się testami psa, które powtarza się co pewien czas.

II ELEMENT – człowiek – z różnego rodzaju schorzeniami natury psychicznej, umysłowej, fizycznej, które dzięki obecności psa i wzajemnej współpracy, mogą całkowicie ustąpić lub zmniejszyć swoje nasilenie.

III ELEMENT – terapeuta, który na podstawie orzeczenia lekarskiego i swojej wiedzy oraz dzięki swojemu doświadczeniu wybierze najbardziej właściwą metodę pracy z pacjentem przy pomocy psa. Stowarzyszenia i organizacje zajmujące się dogoterapią stworzyły własne regulaminy, w których określono dokładnie zasady prowadzenia zajęć terapeutycznych i sposoby ich zastosowania.

Wyodrębniono następujące etapy spotkań:

AAA (ang. Animal Assisted Activity) – tego typu spotkania mogą być prowadzone przez osoby, które nie mają wykształcenia medycznego. Odbywają się one zazwyczaj w większych grupach, np. w obrębie domów opieki społecznej, ośrodków leczniczych, hospicjów. Warto wspomnieć, że zajęcia te nie odbywają się według przygotowanego scenariusza oraz nie prowadzi się dokumentacji medycznej. Czas trwania jest uzależniony od potrzeb pacjentów. Głównym celem wizyt jest umożliwienie kontaktu z psem. Przy tego typu spotkaniach wskazana jest częsta zmiana osób prowadzących i psów.

AAT (ang. Animal Assisted Therapy) – zajęcia prowadzone są przez wykwalifikowanych terapeutów (lekarz, psycholog lub fizjoterapeuta). Zajęcia nastawione są na terapię danego pacjenta. Rzadko liczebność grup przekracza kilka osób. Terapia prowadzona jest według przygotowanego scenariusza, który dąży do osiągnięcia konkretnych, wcześniej ustalonych celów terapeutycznych. Jest to typowa dogoterapia, prowadząca do polepszenia funkcjonowania człowieka we wszystkich sferach życia.

Czasami dołącza się do tego jeszcze etap zwany:

AAE (ang. Animal Assisted Education), który skupia się wyłącznie na doskonaleniu zdolności ze sfery edukacyjnej. O długości i czasie trwania poszczególnych etapów terapii decyduje lekarz i/lub fizjoterapeuta, biorąc pod uwagę każdy przypadek uczestnika terapii oddzielnie. Szczególnie ważny jest I etap (AAT), bowiem od przełamania bariery wzajemnych relacji pies-człowiek, zależy powodzenie dalszych etapów leczenia.

Cele i sfery dogoterapii

Wchodząc bardziej szczegółowo w sfery „terapeutyczne” wyróżniamy:
Sferę fizyczną, a więc :

• Usprawnianie funkcji małej i dużej motoryki;
• Usprawnianie poczucia równowagi;
• Usprawnienie koordynacji wzrokowo-ruchowej;
• Zwiększanie swobody poruszania się na wózku inwalidzkim;

Sferę psychiczną:

• Podwyższenie samooceny;
• Rozwijanie umiejętności koncentracji na jednej bądź wielu rzeczach;
• Usprawnienie komunikacji werbalnej;
• Obniżenie poczucia lęku oraz osamotnienia;

Sferę społeczną:

• Ułatwienie nawiązywania kontaktów międzyludzkich, a także w relacji człowiek – zwierzę;
• Zwiększenie aktywności w grupie;
• Doskonalenie gotowości do podejmowania działań.

Sferę edukacyjną:

• Zwiększenie zasobu słownictwa;
• Poznanie i utrwalenie pojęć z zakresu
• kształtów, kolorów, wielkości itp.;
• Doskonalenie pamięci długo i krótkotrwałej;

Dla kogo przeznaczona jest dogoterapia?

Uczestnikami zajęć mogą być:
• Dzieci,
• Osoby dorosłe,
• Osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnością.

Ze względu na dobry wpływ zwierząt na zachowanie i reakcje pacjenta, można w taki sposób pokierować zabawą, aby wykonywał on ćwiczenia, do których do tej pory był niechętny. Wielokrotnie zauważono pozytywną zmianę podejścia pacjenta
do pracy podczas terapii w momencie, gdy zadania były wykonywane wspólnie z psem lub w jego obecności.

Dlatego też w zajęciach mogą uczestniczyć osoby:

• Z porażeniem mózgowym;
• Z zespołem Downa;
• Z zanikiem mięśni;
• Z zaburzeniami rozwoju motorycznego;
• z deficytami uwagi (ADHD);
• Z autyzmem;
• Upośledzone umysłowo;
• Niestabilne emocjonalnie.

Przeciwwskazania i trudności w trakcie terapii

Chociaż w zasadzie nie ma specjalnych przeciwwskazań do prowadzenia dogoterapii, to jednak w pewnych sytuacjach może być ona niewskazana:

Uczulenie na sierść psa – w tym przypadku zabawa z psem i obcowanie w jego towarzystwie, może przynieść więcej szkody niż pożytku, a nawet doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych (reakcja anafilaktyczna na alergen).

Rywalizacja między uczestnikami spotkania – czyli niepotrzebne zmaganie się między osobami w zdobyciu zaufania tego czy innego psa, pokazywanie swojej „wyższości” nad innymi. Terapia ma charakter indywidualny, dostosowany do potrzeb konkretnego pacjenta i tylko tak powinna być pojmowana, choć prowadzona jest w grupie. W trudnych przypadkach stosuje się zajęcia indywidualne.

Zmiana zachowania się psa lub odmowa współpracy – w takim przypadku należy wymienić psa na innego, lub innej rasy. Czasami może być to spowodowane złym samopoczuciem zwierzęcia lub zmęczeniem, względnie niechęcią zwierzęcia do danej osoby. Tę cechę staramy się eliminować prowadząc odpowiedni dobór, selekcję psów - szczeniaków na przyszłych „dogoterapeutów”.