Uroczystość Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny kiedyś i dziś

Uroczystość Wszystkich Świętych

1 listopada w Kościele katolickim obchodzimy uroczystość Wszystkich Świętych. To dzień, w którym gromadzimy się na cmentarzach, aby otoczyć modlitwą naszych bliskich zmarłych. Dodatkowym wyrazem pamięci o nich są postawione na grobach kwiaty oraz znicze. Kościół w tym dniu oddaje cześć wszystkim tym, którzy dostąpili chwały Pana, a swoim wiernym przypomina, że ich droga do świętości zaczyna się już na ziemi. Pobyt na cmentarzach niejako zmusza nas, żyjących, do głębszej refleksji nad śmiercią.

Dzień Wszystkich Świętych ma swoje źródło w kulcie męczenników. Dawniej, w rocznice ich śmierci gromadzono się nad grobami, aby upamiętnić śmierć poniesioną za wiarę. Kult ten stał się powszechny w VII wieku, w Rzymie papież Bonifacy IV poświecił świątynię rzymską i uczynił ją kościołem ku czci Maryi oraz Męczenników. W VIII w. papież Grzegorz III w kościele św. Piotra otworzył natomiast kaplicę Wszystkich Świętych.

W 935 r. papież Jan XI ustanowił osobne święto ku czci Wszystkich Świętych i wyznaczył jego datę na 1 listopada. Jak widać, uroczystość, którą obchodzimy do dzisiejszego dnia ma tysiącletnią tradycję. Odwiedzanie grobów i wspominanie zmarłych stało się zwyczajem przekazywanym z pokolenia na pokolenie, dla chrześcijan jest to jednak nie tylko tradycja, ale część religii. Polacy w szczególny sposób obchodzą Dzień Wszystkich Świętych - mieszkańcy wsi i miast tłumnie gromadzą się na cmentarzach i uczestniczą w mszach świętych za zmarłych.

Dzień Zaduszny

2 listopada w Kościele obchodzimy Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych. W Polsce nazywane Dniem Zadusznym lub "Zaduszkami". Wspomnienie wprowadził opat benedyktynów w Cluny (Francja) - św. Odilon. W 998 r. zarządził modlitwy za dusze wszystkich zmarłych, które miały odbywać się w dniu 2 listopada. Zwyczaj ten szybko rozpowszechnił się po krajach Europy. Tego dnia wspominamy zmarłych, którzy pokutują w czyśćcu.

Odwiedzając groby naszych bliskich, postarajmy się pamiętać, że kwiaty i znicze to tylko dodatek. Najważniejsze w tych dniach są skupienie oraz modlitwa. To także czas na chwilę refleksji na temat życia, wiary i dążenia do świętości. 

Zaduszki w wierzeniach ludowych

Lud polski, z pogańskich wieków, zachował wiele wierzeń związanych z Dniem Zadusznym. Wierzono, że umarli mają w tym czasie moc powstawania z grobów i przybywania na ziemię jako duchy. "Na Zaduszki przychodzą z tamtego świata duszki" - mawiano. Na grobach zmarłych stawiano różne potrawy, chleb, jajka, kasze czy miód. Często urządzano uczty, z których resztki rozdawano ubogim. Na wsiach nie pieczono nawet w ten dzień chleba, żeby przypadkiem nie spalić jakiejś zbłąkanej duszyczki.

Szczególną rolę w kontaktach ze zmarłymi przypisywano dziadom proszalnym, których kiedyś liczne grupy okupowały bramy cmentarne. Uważano ich za istoty bardzo tajemnicze, przychodzące nie wiadomo skąd i nie wiadomo dokąd idące. Wierzono, że ich modlitwy są tak bardzo skuteczne, że każdy starał się zamawiać u dziada modlitwę za swoich bliskich. W zamian otrzymywali specjalnie dla nich pieczony chleb, zwany "powałkami", później także pieniądze.

W Dzień Zaduszny popularny był również zwyczaj palenia ognia. Ogniska zapalano przy rozstajnych drogach, aby wskazywały kierunek wędrującym duszom i, aby mogły się one ogrzać. Od XVI wieku ogień rozpalano też na cmentarzach.

Kolejnym zwyczajem, który opisał Adam Mickiewicz są tytułowe Dziady, gdzie obrzędy pogańskie mieszały się z wyobrażeniami religii chrześcijańskiej.

Dziś wiele zwyczajów ludowych odeszło już w zapomnienie, pozostaje tylko ta najważniejsza i bardzo potrzebna pamięć o naszych bliskich zmarłych. 

Źródło 1. J. Uryga, Rok polski..., Włocławek, 2013, s. 210-213. 

Redakcja KalendarzRolnikow.pl   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj