Ochrona sadów przed gryzoniami i zwierzyną łowną

Najczęstszymi nieproszonymi gośćmi w sadach są gryzonie z rodziny nornikowatych i myszowatych. 

Nornik, karczownik, myszy

W sadach jabłoniowych i wiśniowych grasuje nornik polny. Ma żółtoszary grzbiet oraz jasnoszare boki i brzuch. Wielkością jest zbliżony do myszy. Ogryza on korę z drzewek owocowych. Swoje nory buduje w miejscach słonecznych i jednocześnie wilgotnych, najczęściej pod korzeniami drzew. 
Jeszcze groźniejszy dla korzeni drzew owocowych jest karczownik ziemnowodny, który żeruje na korzeniach i odcina je tuż pod ziemią. Trudno go spotkać, gdyż jest to zwierzę, które prowadzi podziemny tryb życia. Jego obecność można rozpoznać jedynie po charakterystycznych kopczykach, które są usypane z grubych grudek ziemi i nie mają wylotów.
W sadach powszechnie żerują też myszy polne i zaroślowe. Zjadają zarówno nasiona, jak i owoce czy korę drzew. Nie gardzą też młodymi pędami oraz pąkami kwiatowymi.

Walka z gryzoniami 

Powinna ona odbywać się na wiele sposobów. Jeśli szkodniki już są obecne w sadzie, należy walczyć z nimi bezpośrednio. W niewielkich sadach prostym i sprawdzonym sposobem jest stosowanie pułapek. Jednak w przypadku dużych sadów towarowych jest to trudne do wykonania i mało skuteczne, szczególnie przy dużej inwazji gryzoni. 
W walce ze szkodnikami warto sięgnąć po chemiczne rozwiązania. Preparaty chemiczne należy stosować przy bezdeszczowej pogodzie, gdyż woda powoduje ich częściową dezaktywację. Przed zastosowaniem środka przeciw gryzoniom trzeba dokładnie obejść sad i zadeptać wszystkie utworzone przez gryzonie kopczyki. Następnego dnia w norach użytkowanych aktualnie przez gryzonie pojawią się otwory, do których należy zaaplikować preparat. Taki zabieg trzeba powtórzyć jeszcze kilka razy w odstępie kilku dni. Co prawda gryzoni nie da się pozbyć w 100%, ale dzięki zabiegom chemicznym można znacznie obniżyć ich populację w sadzie.

Zwierzyna łowna 

W sadownictwie szkody najczęściej wyrządzają gatunki łowne z rodziny zającowatych - zając szarak i dziki królik, oraz sarna, najmniejszy przedstawiciel rodziny jeleniowatych. Specyficzne uszkodzenia powodują też dziki, które co prawda nie niszczą drzewek, lecz ryjąc ziemię w poszukiwaniu pędraków i kłączy, utrudniają prace pielęgnacyjne w sadach. Zimą dają się we znaki głównie zające i dzikie króliki, z kolei wiosną i latem za szkody w sadach odpowiada głównie zwierzyna płowa - sarny, jelenie i inne jeleniowate. 

Zające i króliki, zaspokajając swoje potrzeby pokarmowe, ogryzają korę drzew, okorowując pnie i gałęzie ponad śniegiem, natomiast zwierzyna płowa w mniejszym stopniu niszczy drzewa i krzewy z powodu głodu (sarny oprócz roślin zielnych potrzebują także mniej kalorycznego żeru pędowego). Szkody wynikają w dużej mierze z zachowań zwierząt w okresie rozrodu i wzrostu poroża (np. jeleń szlachetny wyciera poroże od czerwca do sierpnia, a młode byki robią to we wrześniu - wtedy drzewa są często łamane, a kora pni i gałęzi zdzierana na całym obwodzie). Coraz częściej stwierdza się również uszkodzenia przez łosie. W czasie ich jesiennych i wiosennych wędrówek zwierzęta te w sadach łamią gałęzie i drzewa.

Ogrodzenie sadu

Jest to najskuteczniejsze i najbardziej ekonomicznie uzasadnione rozwiązanie w zabezpieczeniu przed zwierzyną łowną. Aby jednak spełniało swoje zadanie, musi mieć określone parametry. Siatka powinna być wysoka - dla ochrony przed zającami i królikami wymagana wysokość to 1,2-1,3 m, a przed większymi zwierzętami - do 2-2,5 m, ponadto musi być wkopana w ziemię na głębokość 30 cm, gdyż zwierzyna robi pod nią podkopy. W miejscach, gdzie tworzą się zaspy, zwierzęta mogą, niestety, pokonać taką przeszkodę. Trzeba systematycznie sprawdzać stan ogrodzenia, domykać bramy i furtki. Jeśli zwierzyna znajdzie się w ogrodzonym sadzie, należy ją spłoszyć.

Repelenty

Skuteczną metodą zapobiegania uszkodzeniom pni powodowanym przez zające i sarny jest ich odstraszanie za pomocą substancji zapachowych zawartych w specjalnych preparatach, zwanych repelentami (np. Pellacol 10 PA, Repentol 6 PA, Repentol 6 PA Bis). Są one powszechnie stosowane w dużych sadach towarowych. Nanosi się je na powierzchnię kory. Można je kupić w większych centrach ogrodniczych. 

Osłonki na pnie drzew

Najprostszą metodą zabezpieczania pnia jest okrycie go słomianą lub wiklinową matą, słomianym chochołem lub grubą tekturą falistą. Niestety, materiały te mogą być łatwo zniszczone przez zwierzęta. Znacznie trwalszą ochronę dają metalowe siatki i ich plastikowe odpowiedniki (tzw. osłonki siatkowe). Można stosować także perforowane osłonki samoistnie zwijające się (stosowane często w sadach i lasach), perforowane osłonki spiralne (do zabezpieczania cieńszych gałązek korony). Pień najlepiej zabezpieczyć plastikową tubą, a wierzchołek wzrostu osłonką z kolcami.

Pastuch elektryczny

Ta forma ochrony sadów ma zadanie zabezpieczyć drzewa owocowe m.in. przed sarnami, zającami. Pastuch na sarny powinien posiadać trzy linki specjalne podłączone pod prąd. Jeśli sarna dotknie linii pod napięciem, odczuje ból, który zapewne zapamięta. Oprócz tego, ogrodzenie elektryczne, które zostało dobrze zbudowane, wytwarza pole magnetyczne, które sarny wyczuwają. To skutecznie zniechęca je do przekroczenia linii ogrodzenia. 
Przystępując do budowy pastucha elektrycznego, należy pamiętać o odpowiedniej wysokości całej konstrukcji. Przewód do budowy pastucha musi być odporny na odkształcenia oraz mieć odpowiednie naprężenie. Słupki do konstrukcji ogrodzenia mogą być wykonane z palików drewnianych. W budowie pastucha elektrycznego nie można pominąć użycia odpowiednich izolatorów. Bardzo ważna jest także moc oraz siła impulsu używanego elektryzatora. Sadownik powinien również systematycznie wykaszać miejsca, w których przebiega pastuch, gdyż dzięki temu zwiększa się jakość ochrony sadów.

Naturalni wrogowie

W walce z gryzoniami często niedocenianymi sprzymierzeńcami sadowników są drapieżne ptaki oraz ssaki. Chcąc gościć je w sadzie, warto zaopatrzyć się w wysokie tyczki z poziomą poprzeczką, które kończą się ponad konarami drzew, na których z chęcią usiądą ptaki drapieżne w momencie wypatrywania szkodników.

Inne metody

Mniejsza presja ze strony gryzoni jest w tych sadach, w których murawa jest często koszona i nie stosuje się ściółkowania z trocin i słomy. Można polecać również utworzenie poza sadem lub szkółką tzw. poletek ogryzowych, ze zbędnego materiału szkółkarskiego lub ze ściętych gałęzi, co zapobiega ogryzaniu drzew przez zające i dzikie króliki. 
Ponadto niektórzy ogrodnicy, chcąc ochronić drzewa owocowe przed nieproszonymi gośćmi, wieszają na nich pachnące mydełka toaletowe. Polecane są one do odstraszania saren i jeleni. Mydełka można wieszać w okresie całego roku. Należy jednak pamiętać, że muszą one być opakowane w folię lub papier wodoodporny. Zalecana wysokość ich umieszczenia na roślinach lub tuż przy nich to 0,5-1,5 m. 
Drzewko można też zabezpieczyć, zawieszając na wysokich palikach duże kawałki kolorowego materiału, paski folii odblaskowej, białe płachty, pęczki włókien, pakuły konopne.

Urządzenia biosoniczne

W ograniczaniu strat warto wykorzystać to, że zwierzęta mają bardzo dobrze rozwinięte niektóre zmysły: słuch (bardziej reagują na ciche dźwięki, niż te głośne, schematyczne, stale powtarzające się), węch i smak. Ponadto wszystkie silnie reagują na ruch.